Morgunblaðið - 15.07.2009, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. JÚLÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Charles Taylor,fyrrverandi
leiðtogi Líberíu,
sat í gær í fyrsta
skipti í vitnastúku
sérstaka dóm-
stólsins, sem fjalla
á um stríðsglæpi í Síerra
Leóne. Réttarhöldin fara fram
í Haag og Taylor er sakaður
um hryðjuverk, morð, nauðg-
anir og pyntingar. Í máli Tay-
lors hyggst ákæruvaldið sýna
fram á að hann hafi stjórnað
skæruliðunum í Síerra Leóne
og látið þá hafa vopn. Réð
ásælni í demantanámur lands-
ins gerðum hans. Aldrei áður
hefur þjóðarleiðtogi frá Afríku
verið dreginn fyrir alþjóð-
legan dómstól. Taylor neitaði
öllum sakargiftum og kveðst
engan þátt hafa átt í grimmd-
arverkum skæruliða bylting-
arhreyfingarinnar RUF í
borgarastyrjöldinni, sem geis-
aði í 11 ár í Síerra Leóne.
Skæruliðar hreyfingarinnar
voru illræmdir fyrir að höggva
hendur og fætur af almennum
borgurum með sveðjum.
Hinum megin á hnettinum, í
Kambódíu, var réttarhöldum í
gær framhaldið í máli Kaing
Guek Eav, sem var fangels-
isstjóri í valdatíð
Rauðu kmeranna
og er sakaður um
glæpi gegn mann-
kyni og stríðs-
glæpi. Þar hefur
undanfarnar vikur
verið sagt frá grimmilegum
pyntingum og óhæfuverkum.
Hinn ákærði hefur viðurkennt
ábyrgð sína, en kveðst jafn-
framt hafa verið í þeirri stöðu
að óhlýðni hefði kostað hann
lífið. Réttarhöldin fara fram
með stuðningi Sameinuðu
þjóðanna.
Víða um heiminn fer nú
fram uppgjör við blóðuga for-
tíð. Slík uppgjör eru nauðsyn-
leg til þess að skapa sátt í við-
komandi ríkjum. Þau eru ekki
síður mikilvæg vegna þess að
þeir harðstjórar, sem nú eru
við völd, mega vita það að
þeirra geta beðið sömu örlög –
að sitja í vitnastúku fyrir
framan alþjóðlegan dómstól
og þurfa að svara fyrir gerðir
sínar. Harðstjórar eiga ekki
að njóta friðhelgi frá umheim-
inum til að misbeita valdi og
kúga þegna sína. Þeir geta
ekki lengur treyst á að komast
í skjól með stolinn auð þegar
fjarar undan þeim.
Harðstjórar eiga
ekki að njóta frið-
helgi til að kúga og
pynta}
Glæpir gegn mannkyni
Þeir sem önn-uðusteigna-
stýringu fimm líf-
eyrissjóða hjá
Landsbankanum
hafa verið til rannsóknar hjá
embætti sérstaks saksóknara
frá því í mars sl. þar sem þeir
liggja undir grun um að hafa
fjárfest um of í skulda- og
hlutabréfum tengdum Lands-
bankanum eða fyrrum eig-
endum þeirra.
Þetta kemur fram í frétt
Morgunblaðsins á við-
skiptasíðu í gær, undir fyr-
irsögninni Fé stýrt til Lands-
bankans.
Þeir lífeyrissjóðir sem um
ræðir eru Íslenski lífeyris-
sjóðurinn, Lífeyrissjóður
Eimskipafélags Íslands, Líf-
eyrissjóður Tannlæknafélags-
ins, Eftirlaunasjóður ís-
lenskra atvinnuflugmanna og
Kjölur lífeyrissjóður. Sameig-
inleg stærð sjóðanna fimm var
um 52 milljarðar króna, sam-
kvæmt fréttinni.
Þau félög sem grunur leikur
á að fjárfest hafi verið í um-
fram heimildir eru m.a.
Landsbankinn sjálfur,
Straumur Burðarás og Sam-
son, allt félög sem að stórum
hluta voru í eigu Björgólfs-
feðga.
Hér er um graf-
alvarlegt mál að
ræða, ef rétt reyn-
ist. Vitanlega ber
mönnum að bíða
niðurstöðu rann-
sóknarinnar hjá embætti sér-
staks saksóknara, áður en þeir
mynda sér endanlega afstöðu
til málsins.
En fyrir liggur að Fjár-
málaeftirlitið vísaði málinu til
sérstaks saksóknara þann 17.
mars sl. Vart hefur það verið
gert án tilefnis.
Alvarleiki máls sem þessa
er ekki síst í því fólginn, að líf-
eyrissjóðaeigendur skuli í
góðri trú og trausti hafa falið
banka eins og Landsbank-
anum eignastýringu á fjár-
munum sjóðseigenda sinna og
að Landsbankinn og ákveðnir
starfsmenn hans skuli með
öllu hafa brugðist því trausti,
með því að hygla vinnuveit-
endum sínum og eigendum
þeirra fyrirtækja, sem fjárfest
var í, á kostnað sjóðfélaganna.
Slíkt athæfi er bæði glæp-
samlegt og ófyrirgefanlegt.
Með því er verið að ráðast
gegn lífsgæðum ævikvöldsins
sem átti með réttu að bíða líf-
eyrissjóðsfélaganna. Það
verður að koma í veg fyrir að
svona háttalag geti endurtekið
sig.
Slíkt athæfi er bæði
glæpsamlegt og
ófyrirgefanlegt }
Grafalvarlegt mál
D
avíð Oddsson er afreksmaður,
hefur margt gott gert fyrir þjóð
sína og hefur greinilega hug á
því að gefa henni enn um sinn
ráð. En ekki endilega góð. At-
hyglisvert var að heyra hann hafa eftir seðla-
bankastjóra Breta að Íslendingar ættu ekki að
borga Icesave-skuldirnar. Þeir sem hefðu í
græðgi sinni lagt fé inn á reikningana til að fá
háa vexti yrðu sjálfir að taka skellinn. Ekki við.
Mikið gleður það frjálshyggjumenn eins og
mig að þessir heiðursmenn vilji ekki að ríkið
haldi verndarhendi sinni yfir einkarekstri. Og
segi að almenningur eigi einfaldlega ekki að
vera kærulaus í fjármálum.
Sú viðvörun hefði bara mátt heyrast fyrir
löngu. Menn hefðu t.d. getað minnt rækilega á
það þegar bankarnir okkar voru einkavæddir.
Bankamenn yrðu að kunna fótum sínum forráð. Nei, í
staðinn var sagt, þegar gengið var á menn, að seðlabankar
væru „lánveitendur til þrautavara“. Stundum slegið úr og í
en útlendingum loks sagt að stjórnvöld myndu ávallt
styðja við bakið á íslenskum einkabönkum.
Seðlabankinn var haldreipi einkareknu bankanna. Þetta
skildu allir þannig að venjulegir launþegar væru tryggðir
að mestu fyrir áföllum og þannig skildu í reynd allir
klaufalega orðalagið í reglum ESB um innistæðutrygg-
ingar. Andi reglnanna var skýr.
Ríkisstjórnin og seðlabankinn hefðu líka getað sagt,
þegar Icesave-hugmyndin var kynnt, að reikningarnir
væru vafalaust ágætir en alls ekki tryggðir af
íslenska ríkinu. Þetta hefði jafnvel mátt aug-
lýsa erlendis, til að taka af allan vafa.
Þetta var ekki gert. Menn fullyrða núna að
íslenska ríkið hafi aldrei ábyrgst Icesave en
viðurkenna samt í hinu orðinu að lagt hafi verið
hart að Landsbankamönnum í fyrra að færa
reikningana undir breska lögsögu. Hvers
vegna? Vorum við þá ábyrg fyrir þessu Ice-
save? Ef ekki, hverju átti það þá að breyta að
lögsagan væri bresk? Sömu ESB-reglur giltu
þar og hér um innistæðutryggingar og bresk
stjórnvöld hlytu að gera það sama og við; láta
innistæðueigendur blæða.
Ef okkar ríkissjóði bar ekki skylda til að
ábyrgjast innistæður upp að lágmarkinu bar
Bretum auðvitað ekki heldur skylda til þess.
Þetta var íslenskt útibú. Bretarnir gátu bara
látið fólk éta það sem úti frýs. Var þetta lausnin sem menn
vildu að beitt yrði þegar grátandi ekkjur og gamalmenni
áttuðu sig á því að tunguliprir Íslendingar höfðu blekkt
þau? Var þetta viðhorf manna hér, þeirra sömu og settu
neyðarlög til að bjarga okkar eigin innistæðum?
Ekki held ég það. Við vildum einfaldlega koma okkur
undan því að borga risaskuldina sem glannarnir í Lands-
bankanum stofnuðu til, láta Bretana um þetta. Þeir áttu
ekki að verða okkar lánveitendur til þrautavara heldur
áttu þeir að bjarga okkur ókeypis. Óþveginn sannleikur,
kannski landráð – en þá er að bíða eftir aftökusveitinni.
kjon@mbl.is
Kristján
Jónsson
Pistill
Nú er rétti tíminn til landráða
Mikið sótt í ráðgjöf
og málin að þyngjast
FRÉTTASKÝRING
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
M
ikið álag er nú á Ráð-
gjafarstofu um fjár-
mál heimilanna og
hefur það ekki verið
meira frá því hún
var opnuð fyrir 13 árum, að sögn
Ástu Sigrúnar Helgadóttur forstöðu-
manns. Nú er í fyrsta sinn í sögu
Ráðgjafarstofunnar opið í júlí.
„Við erum stöðugt að fá mál inn og
ekkert lát þar á,“ sagði Ásta. „Mér
finnast málin vera að þyngjast. Það
er mikil vinna að sjá hvaða úrræði
henta hverjum og einum. Við að-
stoðum líka fólk við að sækja um
greiðsluaðlögun. Það er mjög mikið
álag á starfsemina almennt.“
Í Morgunblaðinu í gær var rætt við
konu sem kvaðst hafa sótt um ráðgjöf
hjá Ráðgjafarstofunni fyrir um sex
vikum og ekki enn komist að. Ásta
kvaðst ekki geta útskýrt þessa töf því
hún þekkti ekki mál fólksins sem um
ræðir. „Stundum bíða mál því fólk
skilar ekki inn fullnægjandi gögn-
um,“ sagði Ásta. Hún benti á að nú
væru í raun engir biðlistar eftir við-
tali. Fólk gæti komið fyrirvaralaust í
nýja starfsstöð Ráðgjafarstofunnar í
Sóltúni 26 og fengið þar fyrstu ráð-
gjöf. Ef mál þörfnuðust frekari grein-
ingar gæti biðin eftir henni orðið 4-5
vikur, enda hluti starfsfólks að fara í
eða farinn í sumarleyfi.
Morgunblaðið fékk bréf frá fólki
sem fékk ráðgjöf á liðnu vori. Það
sagði að stærsti lánardrottinn þess,
Landsbankinn, hefði neitað að fylgja
tillögum Ráðgjafarstofunnar. Ásta
sagði að auðvitað hlytu að vera dæmi
um að bankar vildu ekki fara eftir til-
lögum Ráðgjafarstofunnar.
„En ég heyri meira um að bank-
arnir fari eftir okkar tillögum. Þeir
fagna því að fá þetta heildaryfirlit yf-
ir stöðuna frá okkur,“ sagði Ásta. Oft
þarf einnig að leiðbeina fólki og gera
því ljós réttindi þess. Til dæmis hafa
sumir ekki nýtt skattkortið sitt. „Við
höfum líka verið í ákveðinni sálu-
hjálp, að hvetja fólk til að halda
áfram. Leiðbeina því um úrræðin og
hvað þetta þýðir allt saman.“
Margir hafa notað ráðgjöf VR
VR er eitt þeirra stéttarfélaga sem
bjóða upp á fjármálaráðgjöf. Margir
hafa nýtt sér hana frá 22. júní þegar
þjónustan hófst. Árni Freyr Árnason,
ráðgjafi hjá VR, sagði að fyrstu vik-
urnar hefði verið mikið að gera. Nú
hefði aðeins hægst á enda margir í
sumarfríum. Árni sagði að þörfin fyr-
ir fjárhagsráðgjöf virtist meira knýj-
andi á höfuðborgarsvæðinu en úti á
landi.
Árni sagði það sína reynslu að
bankarnir tækju yfirleitt vel tillögum
sem fólk kemur með úr fjár-
málaráðgjöfinni. „Þegar fólk vill
standa við sínar skuldbindingar eru
bankarnir tiltölulega liðlegir við að
láta dæmið ganga upp. Það er okkar
reynsla,“ sagði Árni. Hann sagði að
væri fólk komið rétt yfir mörk þess
að vera gjaldfært væru bankarnir
duglegir við að finna ráðstafanir svo
fólk yrði aftur gjaldfært.
Árni sagði flest málin snúa að fyr-
irbyggjandi aðgerðum hjá fólki sem
horfir fram á tekjumissi vegna minni
vinnu eða atvinnumissis. Fólki sem
ekki er komið í vanskil en er að end-
urskipuleggja fjárhag sinn svo það
standi af sér tekjumissinn.
Morgunblaðið/Ómar
Ráðgjöf Ekkert lát er á straumi þeirra sem leita sér ráðgjafar vegna skulda
og fjárhagserfiðleika eða til að búa sig undir væntanlegan tekjumissi.
Ráðgjafarstofa um fjármál heim-
ilanna verður opin í júlí, í fyrsta
sinn í sögu stofunnar, til að mæta
þörf fyrir ráðgjöf. Margir hafa leit-
að eftir henni hjá VR eftir að fé-
lagið hóf að veita þá þjónustu.
GYLFI Magnús-
son viðskipta-
ráðherra sagði
búið að kynna
fjölmörg úrræði
fyrir fólk í
greiðsluvanda.
Ef fólk fengi ekki
úrlausn sinna
mála væri spurn-
ing hvort fólk
fengi ekki þau úrræði sem búið er að
kynna eða hvort þau dygðu ekki.
„Það er fylgst með hvoru tveggja
af hálfu hins opinbera. Ef í ljós kem-
ur að úrræðin duga ekki þá stendur
upp á stjórnvöld, eða bankana eftir
atvikum, að koma með önnur úr-
ræði,“ sagði Gylfi. Hann benti á að ef
fólk fengi ekki úrræði sem búið er
að kynna hjá banka þá gæti fólk tal-
að við umboðsmann skuldara í við-
komandi banka.
Gylfi minnti á að stutt væri síðan
reglugerð um skattskyldu eftir-
gjafar skulda tók gildi. Áður hefði
ekki verið víst að bankarnir gætu
samið um niðurfellingu skulda án
þess að fólk fengi bakreikning frá
skattinum. Hann kvaðst reikna með
að bankarnir myndu nú gera meira
af því að semja við skulduga ein-
staklinga og leysa þeirra mál.
Úrræðin
vöktuð