Saga - 1971, Page 81

A HÖFUÐBÓLUM LANDSINS 79
Sjaldakerfið er í aðalatriðum forn arfur frá miðöldum og
yggt á innlendum verðaurareikningi, sem veldur nokkrum
arekstri, þegar peningar verða almennari vegna frjálsrar
^erzlunar. En peningar verða þá einnig undirorpnir fyrir-
rigðum mismunandi gengis á hverjum tíma, og reynt var
eyða þeim áhrifum með verðlagsskránum. Fasteign öll
er metin til hundraða í verðaurum og matið í heild mjög
°Samræmt. Stafaði það frá því, að mikill hluti jarða lands-
lns hafði ekki verið tíundarskyldur. En er jarðabækurnar
Urðu til í heild yfir allar jarðir landsins á árabilinu um
68l—98, höfðu þær jarðir, sem eigi voru í tíundarmati,
Jerið settar í mat með því að margfalda landskuldina með
u- Innbyrðis ósamræmi var þó mjög mikið og mikil við-
eitni hafði verið á 18. öld, einkum af hálfu Skúla Magn-
Uss°nar, til að finna leiðir til úrbóta.
Af yfirliti þessu sést, að lausaféð hefur verið hlutfalls-
e£a mikilvægara við ákvörðun gjalda en fasteignin fyrir
a lan almenning. Jarðeigendur eru tiltölulega fáir um 1700
eS mikill hluti bændaeigna í höndum örfárra ætta. En um
800 er farið að rofa til við jarðasölur konungs, og við það
emst verulegur skriður á að taka til gagnkvæmrar athug-
Ullar jarðamatið í sambandi við aukna peningaveltu. Það
ger8ist ekki á einum degi, heldur tók um það bil 61 ár.
Um
Um jarðabækur og jarðabókasjóð.
■^Ut frá því á miðöldum eru til skrár einstakra stofnana
ei&nir þeirra í föstu. Þar er um að ræða máldaga
mna einstöku kirkna, klaustra og biskupsstólanna. Allt
^etta efni er á nokkrum tvístringi í útgáfu fornbréfa-
usins, vegna aldursmunar. Enn fremur koma þar fram
- rar yfir fasteignir einstaklinga, en tilviljun og hend-
£ ein hefur ráðið miklu um varðveizlu sumra þeirra
^119- Heildarskrá um fasteignir landsins er engin til frá