Saga - 1979, Page 175

SVEINBJÖRN RAFNSSON
Skjalabók Helgafellsklausturs
— Registrum Helgafellense —
Inngangsorð
Gagnrýnin rannsókn á íslenskum frásagnaheimildum frá
ftiiðöldum svo sem sögum og annálum er hin mikilvægasta
til ritunar sögu Islands. En ekki er síður þörf á gagnrýnum
aðferðum og viðhorfum gagnvart þeim mikla fjölda bréfa,
skjala og annarra gerninga sem við höfum hlotið í arf frá
íslenskum miðöldum til sagnaritunar. Þar er sú tegund
heimilda sem einna mikilvægust er til ritunar sögu ís-
lenskra síðmiðalda. Þessar heimildir verður að skoða frá
Öðrum sjónarmiðum en sögur og króníkur og beita verður
öðrum aðfei’ðum við rannsókn þeirra.
Mjög mikilvægt er að athuga varðveislu fornbréfa frá
ftúðöldum. I varðveislusögu þeirra er oft fólginn lykill að
túlkun þeirra, stöðu og eðli sem sögulegra leifa, sem beinna
afurða sögulegra ferla. Samhengi varðveislusögu skjala
annars vegar og hinna sögulegu atburða sem bréfin eða
skjölin eru hluti af hins vegar er svo náið að uppruni og
varðveisla skjalanna eru óhjákvæmileg skilyrði hvort ann-
ars og skilningur og þekking á hvoru tveggja er forsenda
heildarskoðunar eða niðurstöðu um efnið. Þess vegna er
bæði frjótt og æskilegt að hafa hina nútímalegu meginreglu
uPpruna og varðveislu (próveníens) í huga þegar fengist
er við fombréf sem heimildir.
Hið mikla stórvirki Jóns Sigurðssonar, Jóns Þorkelsson-
ar og Páls E. Ólasonar sem nefnist Islenzkt fornbréfasafn
eða Diplomatarium Islandicum er helsta útgáfa íslenskra
tornbréfa. Þar hafa útgefendur leitast við að gefa forn-
kréfin út í tímaröð frá því að Island er fyrst nefnt í skjöl-