Saga - 1991, Qupperneq 169

SKOÐANASKIPTI UM RÚNAKEFLI
167
ar í áletrunum frá Björgvin nær yfir tímaskeiðið frá því fyrir 1170 fram
á 14. öld. Notkunin nær allt inn í hinn „myrka" hluta sögu norsks
rúnaleturs. Grænlensku hliðstæðurnar eru miklu yngri, en þarvantar
raunar nær alveg eldri rúnaristur.
Hagland nefnir líka (Saga 1988:5022) tvær áletranir frá Þrándheimi
þar sem u-rúnin er höfð fyrir /o/, en þær hljóta að vera frá því áður en
sérstök rún tók að tíðkast fyrir það hljóð. Á annarri er skreyting þar
sem stillinn bendir til síðari hluta 10. aldar eða byrjunar hinnar 11.
(Fuglesang, tilvitnun eftir Hagland 1986:16). Um hina ræðir hann ekki
sérstaklega, en hann hlýtur að eiga við N-37328, sem eftir lýsingunni
að dæma („rúnakefli úr tré", Hagland 1986:48) virðist ekki vera
skreytt þann veg að unnt sé að tímasetja hana. Engin fornleifafræði-
'eg tímasetning er nefnd, en í umrituninni á rúnunum kemur meðal
annars fram a-rún í halki Helgi(?). Petta bendir til 11. aldar, en nefna
má að á að minnsta kosti fjórum áletrunum frá Björgvin er ai fyrir /ei/,
°g ekki er talið að nein áletrunin frá Björgvin sé frá 11. öld. 1 áletrun-
•nni með nafninu ulab er auk þess ef til vill a-rún fyrir /e/e/23 í öðru
orði; það fer eftir málfræðilegri túlkun hennar. Það er því sitthvað
sem bendir til þess að ritvenjur rúnameistara á víkingaöld hafi lifað
lengur en við höfum haldið. Og ef ekki eru brýnar fornleifafræðilegar
ástæður til að tímasetja N-37328 um aldamótin 1000, get ég ekki séð
að rúnafræðilegar ástæður krefjist þess.
Ég held að vegna þess hversu mikið af áletrunum hefur komið fram
við fornleifauppgröft á seinni árum þurfum við að fara að endurmeta
hefðbundar aðferðir við tímasetningu. Kannski getur þetta efni kennt
okkur eitthvað nýtt bæði um tímasetningu og fjölbreytni áletrana,
ekki síst varðandi uppruna einstakra fyrirbæra. Er til að mynda u-rún
fynr /o/ á 12.-13. öld ef til vill gömul norsk rúnahefð sem hefur lifað
áfram einhvers staðar, jafnvel þó að meginþorri rúnameistara hafi
smám saman tekið upp aðar venjur? Pað er ekki lengur sannfærandi
að slíkt þurfi endilega að hafa tíðkast aðeins í útbyggðum vestan
hafs. Stoklund segir (1981:144) þetta um grænlenskar áletranir:
Perhaps there was a tendency toward isolating the Greenland
runes [. . .] when most of Greenland inscriptions were pub-
lished in the 1920s and 1930s. It is noteworthy that at that time
22 HT 1988:149.
23 Höfundur ritar hér /e/æ/. - Þýðandi.