Saga - 1991, Side 200

198
ANDMÆLI OG ATHUGASEMDIR
eins og sýnt hefur verið hér að framan. Ég treysti mér því ekki til að segja af
eða á um réttmæti tímasetninga hans að órannsökuðu máli. Pótt réttar væru
gæfu þær tæplega einar sér tilefni til þeirra stóryrða sem hann hefur um
þetta. Reyndar má ráða af því sem á eftir kemur að hann telur aðalvillurnar
liggja í því að ég segi ekki ítarlega frá uppbyggingu síldarvinnslu á þessum
stöðum. En það var aldrei meiningin. Ég segi hins vegar allgrannt frá upp-
hafsárum síldarverkunar á Raufarhöfn (þótt ekki sé allt tínt til) síðar í bók-
inni en af ummælum Hreins mætti ef til vill ráða að ég gerði það ekki.
Hreinn er sífellt trúr þeirri áráttu sinni að draga fram atriði sem hljóta að
teljast aukaatriði í meginsögu síldaráranna. Er hann þar í flokki grúskara
sem aldrei losna úr viðjum sparðatínslunnar. Þetta á til að mynda við um
aðfinnslur hans varðandi upphaf síldarbræðslu hér á landi. Par er aukaatriði
hverjir voru með tilraunir til síldarbræðslu fyrir 1911. Aðalatriðið er að það ár
hófst síldarbræðsla fyrir alvöru. Aukaatriði eru þau bræðsluskip sem Hreinn
tínir til og nafngreinir og lágu á legunni á Siglufirði þetta sumar. Aðalatriðið
eru þær verksmiðjur sem reistar voru í landi því þær voru undirstaðan í upp-
byggingu þess stórfellda síldariðnaðar sem varð í landinu. Við þetta er frá-
sögn bókarinnar í þessu efni miðuð og getið um frumkvöðlana, Bakkevig,
Söbstad og Evanger. Mér verður þó á að telja Bakkevig einan hefja starfsemi
1911 en Evangar mun hafa byrjað um sama leyti. Hreinn segir hins vegar að
verksmiðjur þeirra allra hafi tekið til starfa 1911. En í bókinni um Siglufjörð
stendur á blaðsíðu 533 þar sem fjallað er um Söbstad: „Um það bil ári eftir að
Bakkevig hafði reist bræðslu hér, hóf hann (þ.e. Söbstad) að reisa sams konar
fyrirtæki."
Stundum er nánast spaugilegt hvernig Hreinn leggur sig fram um að gera
sagnfræði bókarinnar tortryggilega. í bók minni birti ég laglega klámvísu
sem gekk frá munni til munns á síldarárunum:
Hausta tekur, héðan fer
hópur meyja úr síldinni.
Litla greyið á mér er
orðið fegið hvíldinni.
Um þessa vísu segir Hreinn: „Hér virðist grunsamlegt að vísan hefur miðrím
í öllum hendingum nema þeirri fyrstu. . ." Síðan „leiðréttir" hann vísuna út
frá bragfræðilegum forsendum til að sagnfræðinni sé betur fullnægt! Brag-
fræðiskekkja vísunnar kemur auðvitað ekkert málinu við. Það er alkunn
staðreynd að alþýða manna lagar húsganga í munni sér. Þetta er eitt dæmið
um það. Þessi útgáfa vísunnar gekk manna á meðal á síldarárunum og var
líklega enn þekktari en sú útgáfa sem Hreinn tilgreinir. En það kemur víða
fram í umfjöllun Hreins Ragnarssonar að hann hyllist til að telja það sem
hann kann réttara en það sem aðrir kunna. Þannig gerir hann þá athuga-
semd við fræga vísu um Óskar Halldórsson, „Glímdi oft um fremd og fé", að
í sínum huga sé vísan á annan veg. Hvernig Hreinn kann þessa vísu er hans
einkamál og skiptir engu í þessu sambandi. Samtímamenn og persónulegir
vinir Óskars höfðu vísuna eins og ég birti hana. Þannig mun til að mynda
Sveinn Benediktsson hafa haft hana.
Hreinn tilgreinir þrjú „dæmi", eins og hann orðar það, um villur í mynda-