Saga - 1991, Blaðsíða 202

200
ANDMÆLI OG ATHUGASEMDIR
Um megintexta bókarinnar hefur hann uppi ofstækisfullar yfirlýsingar um
að þar sé „allt morandi í villum", höfundur „fer með algerlega staðlausa
stafi" og „lætur vaða á súðum svo að úr verður ein allsherjar hringavitleysa".
- En í ljósi þeirra rakalausu „leiðréttinga", villna, rangfærslna og beinna fals-
ana sem hann viðhefur í umfjöllun sinni og hér hefur verið frá greint að
framan hljóta þessi stóryrði að hitta hann sjálfan fyrir. Ef frá eru taldar nokkr-
ar skætingslegar setningar og órökstuddar fullyrðingar um hve lítilfjörlegt rit
Svartur sjór afsíld sé eru í þessari umfjöllun vart nokkur orð höfð um efnistök
höfundar né samsetningu og innihald verksins. Þaö hlýtur þó að teljast
mergurinn málsins í riti um sögulegt efni og ætti því að vera kjarni sagn-
fræðilegrar umfjöllunar. Allir ærlegir gagnrýnendur reyna með einhverjum
hætti að verða við þessari kröfu. En Hreinn hefur annað á prjónunum með
ritsmíðinni. Fyrir honum vakir fyrst og fremst að koma höggi á bókina. Eina
leiðin sem hann sér til þess er að þefa uppi og tíunda villur sem hann telur
sig finna í textanum. Og svo lítilþægur er hann í þessari viðleitni sinni að
smávillur, jafnvel augljós pennaglöp, lítilfjörlegt ósamræmi í rithætti, smá-
vægileg ónákvæmni og mistök í prófarkalestri reynir hann að blása upp í
hatramma atlögu gegn bókinni. En þetta er honum ekki nóg. Hann leggst
enn lægra, les að því er virðist vísvitandi rangt texta bókarinnar og bregður
fyrir sig fölsunum á honum. Og í óráði óvildarinnar sést hann ekki fyrir og
„leiðréttir" efnisatriði sem eru óvefengjanlega rétt í bókinni. Allt er þetta
blandið kennaralegum tilburðum og fordild þess sem þykist vita betur í öll-
um greinum. Út frá þessari kynlegu samsuðu kveður hann síðan upp alls-
herjardóm yfir sagnfræði bókarinnar eins og sá sem valdið hefur og lýsir sér
meðal annars í eftirfarandi ummælum: „Þá er rétt að snúa sér að sagnfræð-
inni. Það verður að segjast eins og er að hér fellur Birgir á prófinu og einkunn
hans er næsta lág enda hefur hann vanrækt heimavinnuna." En þrátt fyrir
þessa og aðrar álíka valdsmannslegar yfirlýsingar í þessari dæmalausu
umfjöllun er eins og Hreini sé ekki fyllilega rótt og segir: „Mörgum kann að
þykja að hér sé smátt skorið en rétt skal vera rétt." Ennfremur segir hann í
sömu veru: „Mörgum finnst eflaust að hér hafi þessi bók verið dæmd of
harkalega og víða seilst heldur langt til fanga af litlu tilefni." - Þetta sýnir að
Hreini er ekki alls varnað. Hann hefur samviskubit. Veit undir niðri að hann
hefur gengið of langt. Eða óttast hann að menn sjái í gegnum sig, skynji
óvildina sem býr undir öllu saman? Látum hann sjálfan um að svara því. En
óneitanlega er hann seinheppinn þegar ritsmíð hans er skoðuð í ljósi orða
hans um „nákvæmni og heimildarrýni sagnfræðinnar" og þess sem hann
segir um að „rétt skal vera rétt".
Það er sjálfgefið að nota ofannefnd fróm orð Hreins áfram sem mælistiku
þegar athuguð er eftirfarandi málsgrein í ritsmíð hans: „Sjávarútvegssaga,
ekki hvað síst síldarsaga, er þess eðlis að vandað yfirlitsrit verður ekki hrist
fram úr erminni á nokkrum mánuðum svo nokkur mynd sé á."
Þetta er enn dæmi um óheiðarleika í umfjöllun Hreins um Svartan sjó af
síld. Að viðbættri óskammfeilni. Hér gefur hann fyllilega í skyn að bókin se
„hrist fram úr erminni á nokkrum mánuðum." Þegar allt er talið tók það mig
um þrjú ár að vinna þessa bók. Þetta getur útgefandi minn staðfest enda var