Saga - 1991, Side 205

ANDMÆLI OG ATHUGASEMDIR
203
arið 1947, og á fyrstu síldarárunum á Siglufirði læt ég lesandann horfa á
atburði með augum síldarstúlku sem býr á staðnum. Pessi sagnritun er full-
komlega leyfileg og hefur reyndar verið viðhöfð um langan aldur, ekki síst af
skáldum sem fást við sagnritum, er reyndar mjög í tísku meðai yngri sagn-
fræðinga um þessar mundir. Aðferð skáldskaparins við sagnritun er að mínu
mati mun líklegri til að skila raunverulegu lífsinntaki sögunnar til lesenda en
smásmuguleg nærsýni grúskara sem rekja sig frá einni tilvísun tii annarrar
°g skrifa svo steindauðan texta að enginn nennir að lesa nema sá sem hald-
mn er sams konar grúskarabæklun.
Vegna aðdróttana Hreins um að ég misnoti texta Hovland leyfi ég mér að
Mtna í bréf sem hún sendi mér þar sem hún segir: „Tusen takkfor den fine boka
du sendte meg, „Svartur sjor af sild". . .(jeg) ser at du har gjort et stort, godt
arbeid." - Er trúlegt að hún hefði haft þessi orð ef henni hefði fundist nærri
sér gengið?
Þegar ég „bjó til" síldarstúlkuna sem getið er um hér að ofan (hún átti sér
reyndar lifandi fyrirmynd) þar sem hún stendur meðal annars við síldarkass-
ann og kverkar, varð ég að sjálfsögðu að lýsa vinnubrögðum hennar
nákvæmlega en gera þau um leið eins lifandi og mér var mögulegt. Pessi
vmnuaðferð er, eins og kunnugt er, löngu úr sögunni. Guðmundur Finn-
^ogason lýsir þessum vinnubrögðum í ágætri grein sem Hreinn vitnar í mér
fif áfellisdóms og telur að ég hefði átt að hafa það innan tilvitnunarmerkja
sem ég endursegi úr grein hans. Frásögn Guðmundar er ekkert annað en
oákvæm lýsing á því hvernig síldarstúlkur kverkuðu áður fyrr. Ég laga þessa
lýsingu í hendi mér, segi frá síldarstúlkunni með aðferð skáldskaparins,
sviðset vinnu hennar. í þessu sambandi væri að sjálfsögðu eins og út úr kú
að hafa almenna verklýsingu Guðmundar orðrétta innan tilvitnunarmerkja
Pegar verið er að lýsa handbrögðum þessarar sérstöku stúlku. í allri þessari
frásögn er verið að skapa og sýna lifandi líf, lífga sagnfræðina með aðferð
skáldskaparins. Sama gildir um það sem notað er úr grein Steingríms Matt-
'assonar og reyndar miklu fleira. Ef Hreinn ekki skilur þetta er það aðeins
®mi um það sem ég nefndi hér að framan músarholusýn til sagnritunar.
Undir lok umfjöllunar sinnar grípur Hreinn svo einu sinni enn til ósann-
mda þegar hann segir að ég geti Ole Tynes hvergi sem heimildarmanns.
etta er rangt. Á blaðsíðu 109 eru þessi orð viðhöfð um Ole Tynes þegar fjall-
a er um síldarstúlkuna: „Hún veit ekki að hann á eftir að skrifa um fyrstu
aratugi síldarlífsins á Siglufirði: Skemmtilegur, lifandi penni. Margir hafa
nð í smiðju til hans. Einnig sá sem hér skrifar."
Hreinn Ragnarsson endar síðan ritsmíð sína með þessum orðum: „Niður-
staða mín er því þessi. Ef höfundur hefði hent fyrri helmingi handrits í glat-
'stuna og skrifað svo sem hundrað síður af viðtölum í staðinn væri hér á
r 'nni býsna eiguleg bók en eins og hún er er hún það ekki."
essi svokallaða „niðurstaða" Hreins Ragnarssonar er að sjálfsögðu ekki
annað en aumkunarverð óvild og marklaus með öllu svo sem hér hefur verið
. nt fram á. Ummæli hans um Svartan sjó af síld munu skolast burt í tímans
ems og hver önnur óhreinindi. Bókin mun standa.
Birgir Sigurðsson