Saga - 1991, Side 268

266
RITFREGNIR
sér í miklar skuldir til að geta aukið umsvifin. Það einkenndi athafnir Péturs
hve óragur hann var við að brydda upp á nýjungum í útgerðinni sem mið-
uðu að því að auka hagkvæmni og spara vinnu. Hann var með fyrstu mönn-
um til að hefja síldveiði til beitu, byggði myndarlega bryggju 1885 og aðra
stærri 1897 sem hafskip gátu lagst að, en svo stórar bryggjur var þá hægt að
telja á fingrum annarrar handar. Pétur byggði eitt af fyrstu íshúsunum svo
og 100 fermetra aðgerðarhús „reist á staurum í sjó fram til að slóg og annar
úrgangur gæti fallið niður um gat á gólfi hússins og niður í fjöru, þar sem
sjórinn hreinsaði úrganginn burtu . . (bls. 169). Af öðrum nýjungum má
nefna að fiskur var vaskaður innanhúss, járnbrautir lágu upp bryggjurnar
inn í fiskverkunarhúsin og út á fiskreitina og vatn var leitt í leiðslum fram á
bryggjur. Árið 1898 keypti Pétur fimm stóra kúttera frá Englandi í einni
kippu og var þá orðinn stærsti útgerðarmaður landsins. Þar sem skipunum
var haldið á handfæraveiðum voru spilin sem áður voru notuð til að hífa inn
botnvörpurnar nýtt í að draga skipin á sleðum á land í lok vertíðar og þótti
tíðindum sæta.
Um aldamótin var Bíldudalur orðinn blómlegur útgerðarbær með 300
heimilisföstum íbúum og lýsti Ásgrímur Jónsson listmálari, sem vann hjá
Pétri á árunum 1896-98, Bildudal þess tíma sem „einskonar Klondyke í
smækkaðri mynd . . ." (bls. 243). Verslun Péturs var sú stærsta utan Reykja-
víkur með um tíunda hluta alls fiskútflutnings. Skipafloti hans var þá 25-27
þilskip þegar talin er með útgerð hans á Vatneyri auk fjölda árabáta. Árið
1901 ákvað Pétur að færa út kvíarnar og hefja útgerð í Hafnarfirði og bendir
Ásgeir á að von um lengra úthald stóru kútteranna og meira vinnuafl fyrir
sunnan hafi valdið þar mestu um.
Árið 1903 fluttist Pétur og hin stóra fjölskylda hans búferlum frá Bíldudal
til Kaupmannahafnar og telur Ásgeir það hafa verið örlagaríkt glappaskot;
svo nánum tengslum hafði Pétur bundist staðnum að „eitthvað hefur brostið
með honum, þegar hann kvaddi Bíldudal" (bls. 276). Ásgeir veltir mikið
vöngum yfir þessari ákvörðun án þess að hafa mikið áþreifanlegt í höndun-
um, en kemst helst að þeirri niðurstöðu að Pétur hafi nauðugur farið að vilja
konu sinnar sem langaði að koma börnum sínum til mennta. En var ekki Hka
ljóst að Bíldudalur var ekki nógu stór fyrir ört vaxandi fyrirtæki Péturs?
Útgerðin í Hafnarfirði bendir til þess að Bíldudalur gat ekki lengur svalað
athafnaþrá hans.
Aktieselskabet P.J. Thorsteinsson & Co. var næsta stórverkefni Péturs,
stofnað árið 1907 í félagi við Thor Jensen og danska fésýslumenn. Manna a
milli var það kallað Milljónarfélagið vegna þess að höfuðstóllinn nam einni
milljón króna - innborgað hlutafé var reyndar aðeins 600.000 kr. - en svo
stórt félag hafði ekki verið áður til hér á landi. Ásamt Endurminningum Thors
Jensens er frásögn Ásgeirs ein sú ítarlegasta sem til er af þessu mikla en lán-
lausa fyrirtæki og enda þótt því sé mjög lýst frá sjónarhóli Péturs gefur fra-
sögnin fyllri mynd og varpar öðru ljósi á ýmsa þætti í sögu fyrirtækisins en
bók Thors Jensens, sem er líka sterklega lituð persónulegum viðhorfum-
Meðal annars færir Ásgeir sterk rök að því að félagið hafi verið stofnað til að
bjarga slæmum fjárhag Thors Jensens og jafnvel að hann hafi haft frumkvæði