SunnudagsMogginn - 24.01.2010, Blaðsíða 6

6 24. janúar 2010
Ásgeir Theodórs, yfirlæknir melt-
ingarsjúkdómadeildar St. Jós-
efsspítala – Sólvangs í Hafnarfirði
er eindreginn talsmaður skimunar
fyrir krabbameini í ristli og enda-
þarmi. Hann segir að til dæmis í
Bandaríkjunum sé talið að skim-
un í mörg ár hafi leitt til fækkunar
á nýgreindum tilfellum og að
dauðsföllum hafi fækkað vegna
þessa krabbameins.
Ásgeir bendir á að bæði rist-
ilkrabbamein og legháls-
krabbamein hafi góðkynja forstig
sem mögulegt sé að finna með
skimun. Þannig megi oft forðast
að sjúkdómurinn gangi langt því
þá er erfitt og dýrt að meðhöndla
hann. Ekki megi gleyma að lífs-
gæði þessa fólks séu jafnframt
verulega skert. Skimunaraðferðir
séu vel þekktar og hafi fáa fylgi-
kvilla, en vissulega geti verið
taugatitringur og kvíði samfara
þeim. „Ég verð var við að fólk sem
hefur einkenni og ekki hefur þor-
að í rannsóknir eða skimun, sé
hrætt. Það er fólk sem kvelst oft í
langan tíma þar til það ákveður
að fara í rannsókn sem leiðir svo í
ljós að krabbamein er ekki orsök
einkenna. Óvissan er jafnan verst
hvað þetta varðar.“
Ávinningur að skima fyrir ristilkrabbameini
Sigurður Björnsson, læknir og fyrrverandi formaður Krabbameinsfélags-
ins, er talsmaður forvarna og gagnrýndi framsögumenn á fundinum.
Morgunblaðið/Ómar
Í
fyrra varð „sprenging“ í Bandaríkjunum
þegar umræða hófst af miklum krafti um
hugsanlega skaðlegar afleiðingar skimunar
fyrir krabbameini. Þessi umræða leiddi meðal
annars til þess að í gær, föstudag, var haldið mál-
þing um vandamálið á Læknadögum 2010 á Hilton
Reykjavík Nordica-hótelinu.
Falskt öryggi
Ótímabærum dauðsföllum meðal 40 til 74 ára
kvenna hefur fækkað verulega hérlendis und-
anfarin 15 ár, en dánartíðni af völdum brjósta-
krabbameins virðist lítið hafa breyst á tímabilinu,
að sögn Jóhanns Ágústs Sigurðssonar, prófessors
við læknadeild Háskóla Íslands.
Linn Getz, trúnaðarlæknir Landspítalans og dós-
ent í samfélags- og heimilislæknisfræði við háskól-
ann í Þrándheimi, segir að byggi hún í Noregi fengi
hún ekki boð um að koma í skimun fyrr en við 50
ára aldur, en hér hafi hún fengið sitt fyrsta boð 39
ára og nú, átta árum síðar, sé hún enn að hugleiða
boðið enda ekki sjálfgefið að konur mæti í skimun.
Flestar fái góðar fréttir og það sé að sjálfsögðu léttir.
Við skimun greinist hins vegar margar konur með
krabbamein og í kjölfarið fari þær í gegnum langt
og strembið ferðalag til einskis, vegna þess að töl-
fræðin bendi til þess að oft sé ekki ástæða til þess að
meðhöndla brjóstakrabbamein, þar sem það sé oft í
eðli sínu meinlítið og myndi aldrei valda konunni
skaða óáreitt. Konur gangi í gegnum erfitt tímabil
uppskurða, geisla og lyfja sem kosti mikla orku og
skert lífsgæði. Eitt ár geti farið til spillis vegna
þessa.
„Ég vil að við fáum heiðarlega og opna umræðu
um málið þar sem tilfinningarnar og valdabarátta
fagmanna er lögð til hliðar svo og barátta stjórn-
málamanna á milli,“ segir Linn Getz. „Við þurfum
að endurskoða forvarnirnar.“ Hún bætir við að
verulega illkynja tegundir krabbameins eigi það oft
til að koma í ljós á milli skimana og því geti skim-
unin lítið gert til að breyta horfunum.
Til viðbótar þessu segist Linn Getz velta því fyrir
sér hvaða áhrif það hafi á almennt heilsufar konu að
fara í gegnum krabbameinsmeðferð og vera út-
keyrð, þreytt og hrædd í heilt ár. Ekki bara á
krabbameinið sem verið sé að berjast við heldur á
vöðvaverki, hjarta- og æðasjúkdóma og svo fram-
vegis.
Skipulögð hópleit ekki tímabær
Eiríkur Jónsson, sérfræðingur og yfirlæknir í þvag-
færaskurðlækningum við Landspítalann, segir að
almennt sé viðurkennt að ekki sé tímabært að hefja
skipulega hópleit að krabbameini í blöðruhálskirtli
því álitamálin séu of mörg. Þegar menn leiti til
læknis sé oftast um góðkynja vandamál að ræða,
stækkun eða bólgur sem hrelli menn en geti líka
verið krabbamein. Þá sé gripið til skoðunar og
ákveðinna blóðprófa. Þegar beðið sé um slíka
rannsókn skipti miklu máli að viðkomandi sé vel
upplýstur um hvers eðlis slík skoðun er og hvað
það hefur í för með sér að greinast með krabba-
mein á frumstigi. Viðbrögðin geti spannað allt frá
því að menn bíði átekta og fylgist með meininu
upp í það að farið sé í mikla meðferð sem geti haft
veruleg áhrif á lífsgæði. Valmöguleikarnir séu því
margir og svörin eftir því.
Snorri Ingimarsson læknir og Eiríkur þýddu og
staðfærðu bókina Krabbamein í blöðruhálskirtli,
sem kom út fyrir nýliðin jól. Hún upplýsir og að-
stoðar menn við að velja meðferð, en Eiríkur segir
nauðsynlegt að viðkomandi taki þátt í þeirri
ákvörðun. „Um 200 manns greinast á hverju ári og
50 látast úr sjúkdómnum,“ segir hann. Sjaldgæft sé
að 50 ára og yngri greinist með krabbamein í
blöðruhálskirtli og mikill meirihluti sé eldri en 70
ára. Sjúkdómurinn þurfi ekki að hafa áhrif á líðan
manna og þarfnist þá ekki meðferðar. Meinið sé oft
til staðar þó áhrifin komi ekki fram og kembileit
eða skimun geti endað með óþarfa meðferð.
Eiríkur bendir á að læknir standi frammi fyrir
þeim vanda að honum beri skylda til þess að finna
mein á frumstigi, lækna það og koma í veg fyrir
dauða vegna sjúkdómsins. Honum beri jafnframt
skylda til þess að hlífa mönnum við óþarfa grein-
ingu og meðferð.
Langt og strembið
ferðalag til einskis
Segja skimun fyrir krabbameini
hafa fleiri ókosti en kosti
Linn Getz læknir flytur tölu sína á Læknadögum 2010 í gær.
Morgunblaðið/Ómar
Vikuspegill
Steinþór Guðbjartsson steinthor@mbl.is
Hérlendis var gerð forkönnun
varðandi skimun fyrir krabba-
meini í ristli og endaþarmi á
árunum 1984-1986 undir
stjórn Ásgeirs Theodórs með
styrk frá Oddfellowstúkunni
Þormóði goða. 3.000 körlum
og 3.000 konum á aldrinum
45-70 ára var boðið að taka
þátt í rannsókninni hjá
Krabbameinsfélaginu og var
um 42% þátttaka. Hjá 2%
þátttakenda greindist blóð í
hægðum og fóru þeir í rist-
ilspeglun. Krabbamein á byrj-
unarstigi fannst hjá þremur
einstaklingum og forstigs-
breytingar (ristilsepar) hjá tíu
einstaklingum.
www.noatun.is
LAMBAFILE
MEÐFITURÖND
2798
KR./KG
BBESTIR
Í KJÖTI
ÚRKJÖTBOR
ÐI
ÚR
KJÖTBORÐI
3498
Nóatún
bestir
í kjöti
20%
afsláttur