SunnudagsMogginn - 24.01.2010, Blaðsíða 54

54 24. janúar 2010
Ég er að æfa um helgina með hljómsveitinni Furstunum,
en í henni eru ég, Jón Páll Bjarnason gítarleikari, Bjarni
Sveinbjörnsson bassaleikari og Geir Ólafsson söngvari.
Við ætlum að spila á Kringlukránni í febrúar og verðum
þar með ýmsa söngvara sem gesti; Egil Ólafsson, Helgu
Möller og Ara Jónsson svo nokkrir séu nefndir. Við verð-
um að æfa um helgina með þeim.
Svo er Öðlingafundur í FÍH á laugardaginn kl. 14.00 og
þar segir Eyþór Þorláksson, gítarleikari og hljómsveit-
arstjóri, æskuvinur minn úr Hafnarfirði og spilafélagi, frá
ferli sínum, sem var stórbrotinn og mikill.
Ég ætla líka að eyða tíma með Helgu Benediktsdóttur,
konunni minni, en hún hefur verið í ganga í gegnum erf-
iða læknismeðferð og ég þarf að sinna henni mikið. Svo
ætla ég að reyna að komast á einhverja tónleika. Ég reyni
að fara sem mest á djass-sinnaða tónleika
en hef svo mikið að gera við að æfa og
spila sjálfur að ég kemst ekki eins
oft og ég vildi. Mér finnst
gaman að fylgjast með
unga fólkinu og hef
stundað það frá því við
Haukur Morthens fórum
saman á dansstaði til að
skoða nýjar söngkonur og
söngvara, fórum í Silf-
urtunglið, Sjálfstæðishúsið,
Hótel Sögu, Naustið, Tjarnarkaffi
og fleiri staði, keyrðum á milli
og kíktum inn til að sjá hvað
væri í gangi og hvað menn væru
að gera.
Helgin mín Guðmundur „Papa jazz“
Steingrímsson trommuleikari
„Gaman að fylgjast
með unga fólkinu“
H
ver skyldi trúa því, í fámennu afskekktu
landi þangað sem tónlistin barst síðust allra
faglistgreina með fyrsta tónlistarskólanum
1930 og Sinfóníuhljómsveit Íslands svo seint
sem 1950, að nú hafi ríflega hálft hundrað verka verið
samið fyrir þessa virtustu og kröfuhörðustu allra klass-
ískra kammergreina?
Ég verð að játa að það kom mér á óvart. En bækl-
ingsritari nýútkomins geisladisks Eþos-kvarttettsins,
Árni Heimir Ingólfsson, fer varla með staðlausa stafi í
fróðlegu yfirliti sínu aftast, er nær frá fyrstu atrennum
Jóns Leifs og Helga Pálssonar 1937-40 fram að 2006. Og
þó að framleiðslan hafi að mestu staðið í stað 1940-70
er á hinn bóginn undravert hvað safnaðist síðan mikið í
sarpinn, eða að meðaltali um eitt verk á ári. Einkanlega
ef haft er í huga að ekkert hérlent strokfereyki hefur
enzt öllu lengra í starfi en 4-5 ár. Að því leyti á Eþos-
hópurinn (1996-2003) trúlega úthaldsmetið.
Útkoman er því merkilegri sem menn mega vita að
viðunandi árangur í þvísum samleik næst sjaldnast
nema með stöðugri ástundun árið um kring – helzt í
áratugi. Aðstæður til kvartettsamspils að lífsviðurværi
gefast aðeins með milljónaþjóðum. Enda er íslenzkur
kammerflutningur almennt séð eiginlega litlu minna
kraftaverk en flug humalsbýflugunnar. Hún á ekki að
geta flogið – en flýgur samt!
Mesta tónsköpunarafrekið á þessum diski miðað við
tilurðartíma er ugglaust að finna á fyrstu 12 rákunum,
Eigið tema með varíatíónum og fúgu eftir Helga Páls-
son (1899-1964). Að kaupfélagsstjóri á Norðfirði hafi
smíðað jafnvandað nýklassískt verk í tómstundum 1939
gegnir stórfurðu, alveg sama þótt numið hafi í kyrrþey
hjá Franz Mixa og Victor Urbancic. Því miður hlaut
verkið ekki verðskuldaða útbreiðslu á sínum tíma,
enda hvorki flytjendur né hlustendur undir það búnir,
þótt hérumrædd innspilun (sennilega sú fyrsta) bæti
loks úr skák. Vandvirkt verk fram í fingurgóma; furðu-
fjölbreytt og, í upphafi fúgunnar, undir nokkrum
áhrifum frá meistara Bach (sbr. XVII úr Kunst der
Fuge).
Heilsteyptast meðal yngri verka er án efa þríþættur
kvartett Jóns Nordal Frá draumi til draums (1996),
innblásinn af kvæðinu Söknuði eftir Jóhann Jónsson.
Ljóðræn lipurð og íhugull tregi svífa þar áreynslulaust
yfir vötnum, þótt einnig gæti hvassrar hrynskerpu í
miðþætti. Fínallinn uppljómast síðan af áleitinni þrá –
Sehnsucht, eins og þýzk hárómantík myndi kalla.
Eðlilega mótast yngstu verkin, Langur skuggi eftir
Hauk Tómasson (f. 1960) og Kvartett nr. 2 eftir Þórð
Magnússon (f. 1973) – hvorttveggja sexþætt – af leit-
andi nálgun. Samt má merkilegt kalla hvað gutlar víða
mikið á ungu höfundunum. Það er engu líkara en að
noblesse oblige-kvöð gullrenndrar hefðar hvetji þá til
ýtrustu andagiftar.
En túlkunin? Ég er dolfallinn! Og gríp enn til fyrra
býflugudæmis. Þetta á ekki að vera hægt! Burtséð frá
stöku hrynrænu neistaflugi, er aðeins atvinnuvirtúó-
sagrúppa á við Arditti hefði skilað nákvæmar, gengur
langflest eins og í hrífandi sögu. Og í frábærri upptöku
Halldórs Víkingssonar er árangurinn sem næst full-
komnaður.
Argól: Eigulegur diskur í sérflokki.
Dolfellandi
kraftaverk
TÓNLIST
Eþos-kvartettinn
bbbbm
Íslenzkur hljómdiskur
Íslenzkir strengjakvartettar eftir Helga Pálsson (1939), Jón Nor-
dal (1996), Hauk Tómasson (2002) og Þórð Magnússon (2002).
Eþos-kvartettinn (Auður Hafsteinsdóttir & Greta Guðnadóttir fiðla,
Guðmundur Kristmundsson víóla og Bryndís Halla Gylfadóttir
selló). Hljóðritað í Víðistaðakirkju Hf. 2/2003, 5-6/2004 og 10/
2005. Upptökustjórn og hljóðvinnsla: Halldór Víkingsson / Fer-
mata hljóðritun. Smekkleysa SMK65; 71:29 mín.
Ríkarður Ö. Pálsson
Eþos-kvartettinn. „En túlkunin? Ég er dolfallinn! Og gríp enn til fyrra býflugudæmis. Þetta á ekki að vera hægt!“
Morgunblaðið/Ásdís
F
yrir fimm árum sýndi Þorri Hringsson málverk í
Listasafni ASÍ sem fóru fyrir brjóstið á mörgum
málsmetandi mönnum innan menningarheims-
ins, m.a. þáverandi gagnrýnendum Morg-
unblaðsins og Fréttablaðsins sem tættu hana í sig af
miklum móð. Þorri hafði þá horfið frá því að mála góm-
sætan mat, sem hann var rómaður fyrir, og haldið til
Aðaldals í Þingeyjarsýslu til að glíma við landslag. Þótti
sumum listamaðurinn ganga fullnálægt málverkum föð-
ur síns, Hrings Jóhannessonar, sem einnig sótti mynd-
efni í Aðaldalinn, og skal ég alveg viðurkenna að ég greip
andann á lofti þegar ég barði málverkin fyrst augum og
mátti jafnvel sitja undir efasemdaröddum í eigin höfði til
skamms tíma, eða allt þar til mér varð ljóst að enginn af-
gerandi munur væri á landslagsmyndunum og mat-
armyndunum. Þær eru dísætar, form spila áþekka rullu
á myndfletinum og efnistökin eru söm. Maður lét bara
blekkjast af rjómakökunum og sætabrauðinu. Sennilega
var Aðaldalurinn alltaf í myndinni.
Þorri er nú mættur aftur í Listasafn ASÍ með sýningu á
landslagsmálverkum úr Aðaldalnum.
Glíma listamannsins við landslagið hefur auðsjáanlega
fleytt honum á nýjar slóðir í næmi á lit og dýpt mynd-
flatarins, en Þorri hefur bætt við ósýnilegu lagi af máln-
ingu sem ekki var að sjá á síðustu sýningu hans í lista-
safninu, allavega eins og hún hefur geymst í mínu
minni. Þær myndir voru líkari sætabrauðsmyndunum,
hrein og klár yfirlýsing um yfirborð. Þessar fela í sér
einhverja dulúð eða undirtón sem ekki liggur skýr fyrir.
Að hluta er það matt en þokukennt landslagið en helst
eru það þó efnistökin sem gefa þennan undirtón, þessi
þunna áferð sem rennur saman í lögum.
Það þýðir samt ekki að Þorri hafi sagt skilið við yf-
irborðið því þótt rekja megi myndefnið til hádrama-
tískra málverka rómantíkurinnar er okkur vart gefið að
horfa á málverk samtímans út frá forrómantísku módeli.
Á tímum þegar fagurfræðilegur mælikvarði ákvarðar
ekki lengur listgildi hluta viljum við gjarnan snúa upp á
hann og horfa til fegurðarímyndar eða táknmyndar. Mér
sýnist Þorri alveg meðvitaður um að þannig sé komið
fyrir fegurðarhugtakinu. Litasamsetningar eru til að
mynda væmnar á köflum, rétt eins og glassúrbornar
múffur, og þessar huggulegu kvöldstemningar eru efni-
viður í túristablöð eða póstkort sem íslenskt landslags-
klám. Þrátt fyrir þetta tekst Þorra að forðast að falla í
kaldhæðni, eins og margur vill gera, enda hefur hann
legið yfir myndunum af mikilli natni og ekki þarf glöggt
auga til að sjá að hann hefur vandað mjög til verks og,
fyrir vikið, skilað sannfærandi listaverkum.
List eða lands-
lagsklám?
MYNDLIST
Þorri Hringsson
bbbmn
Listasafn ASÍ
Opið alla daga nema mánudaga frá 13.00-17.00.
Sýningu lýkur 31. janúar. Aðgangur ókeypis.
Næturþoka við lækinn, eitt verka Þorra Hringssonar.
Jón B.K. Ransu
Lesbók