SunnudagsMogginn - 24.01.2010, Blaðsíða 26

26 24. janúar 2010
E
ftir rúma viku er ár liðið frá því
að núverandi stjórnarflokkar
mynduðu minnihlutastjórn
undir forsæti Jóhönnu Sig-
urðardóttur og með hlutleysi Framsókn-
arflokks. Flokkarnir náðu svo meirihluta í
þingkosningum í apríl og styrktu þar með
samstarf sitt. Hvernig hefur til tekizt?
Samningarnir við Breta og Hollendinga
um Icesave eru meiri háttar mistök,
mestu mistök, sem nokkur ríkisstjórn
hefur gert í samskiptum við aðrar þjóðir í
sögu lýðveldisins. Meginástæðan virðist
vera sú, að stjórnarflokkarnir hafi ekki
gert sér skýra grein fyrir því, að okkur
ber engin skylda til skv. ákvæðum reglu-
verks Evrópusambandsins og þar með
aðildarríkja EES að veita ríkisábyrgð á
greiðslum úr Tryggingarsjóði innistæðu-
eigenda.
Umsókn um aðild Íslands að Evrópu-
sambandinu, sem samþykkt var á Alþingi
sumarið 2009, er augljóslega andvana
fædd. Annar stjórnarflokkurinn er and-
vígur umsókninni, þótt hann hafi keypt
stjórnarsamstarfið því verði að sam-
þykkja hana. Meirihluti þjóðarinnar er
andvígur aðild og Icesave-málið á eftir að
vekja margar spurningar í hugum aðild-
arríkja ESB.
En þar með er ekki sagt, að ríkisstjórn-
inni hafi mistekizt allt, sem hún hefur
tekið sér fyrir hendur. Bankahrunið opn-
aði augu fólks fyrir því, að þau góðu lífs-
kjör, sem við höfðum búið við fyrstu ár
nýrrar aldar, voru á sandi byggð. Eitt
mikilvægasta verkefnið í kjölfar hrunsins
var að laga lífskjörin að veruleikanum í
þjóðarbúskapnum. Það hefur ríkisstjórn-
inni tekizt. Kjaraskerðingin er orðin mjög
mikil. Fólk hefur ekki lengur efni á að
endurnýja bílinn sinn á nokkurra ára
fresti. Stór hluti þjóðarinnar hefur ekki
efni á að fara til útlanda. Kostnaður við
daglega neyzlu hefur stóraukizt, að ekki
sé talað um þau vandamál, sem eru sam-
fara húsnæðiskostnaði. Það hefur tekizt
að framkvæma þessa kjaraskerðingu með
svo skjótvirkum hætti vegna stórfelldrar
lækkunar á gengi íslenzku krónunnar.
Það var ekki sjálfgefið, að þetta tækist.
Íslendingar hafa áður staðið frammi fyrir
áföllum í efnahagsmálum, sem leitt hafa
til verulegrar kjaraskerðingar. Oft hefur
mikill órói á vinnumarkaði fylgt slíkri
skerðingu lífskjara. Ekki núna. Þetta er
þeim mun athyglisverðara vegna þess, að
atvinnuleysi er mjög mikið og vaxandi.
Hvað veldur því, að gífurlegri kjaraskerð-
ingu og miklu atvinnuleysi hefur ekki
fylgt meiri háttar spenna á vinnu-
markaði? Engir útifundir verka-
lýðsfélaga. Engar kröfugöngur.
Engin mótmæli. Bara friður. Þó
hafa laun lækkað verulega hjá
einkafyrirtækjum og eitthvað hjá op-
inberum aðilum. Yfirvinna felld niður.
Skattar hækkaðir.
Þessi friður er auðvitað mjög mikil-
vægur á erfiðum tímum og hann er mesta
afrek ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðar-
dóttur. Ástæðan fyrir því, að svo vel hefur
tekizt til í þessum efnum, blasir við.
Fyrsta ríkisstjórnin á Íslandi, sem mynd-
uð er af þeim flokkum, sem eiga sér rætur
í sósíalískum og sósíaldemókratískum
stjórnmálahreyfingum síðustu aldar, á
hauka í horni innan verkalýðshreyfing-
arinnar. Þeir hafa tekið þátt í því með rík-
isstjórninni að framkvæma þessa kjara-
skerðingu og að sjálfsögðu sýnt mikla
ábyrgð með því.
Ef Samfylking og Vinstri grænir hefðu
verið utan ríkisstjórnar síðustu 12 mánuði
væri ástandið annað. Þá hefðu þessir tveir
flokkar ýtt undir óánægju meðal launa-
fólks vegna kjaraskerðingarinnar og
verkalýðshreyfingin undir forystu Gylfa
Arnbjörnssonar gengið hart fram gegn
stjórnvöldum.
Er þá lærdómur síðustu 12 mánaða sá,
að bezt sé að hafa vinstristjórn, þegar
framkvæma þarf harkalega kjaraskerð-
ingu? Þá gangi slík kjaraskerðing frið-
samlega fyrir sig og verkalýðshreyfingin
haldi að sér höndum? Það má færa rök
fyrir því en á móti kemur þetta:
Flokkarnir tveir virðast ekki geta kom-
ið sér saman um neina stefnu í atvinnu-
málum. Sjávarútvegurinn blómstrar að
vísu vegna gengislækkunarinnar en við
blasir að eins og stundum áður er leiðin út
úr kreppunni uppbygging á orkufrekum
iðnaði. Og þar er allt stopp vegna þess að
stjórnarflokkarnir koma sér ekki saman.
Niðurstaðan af samstarfi Samfylkingar
og Vinstri grænna í eitt ár er því þessi:
Stjórnarflokkarnir eru ósammála um að-
ild að ESB. Vinstri grænir eru innbyrðis
ósammála um Icesave. Stjórnarflokkarnir
eru ósammála um uppbyggingu orku-
freks iðnaðar.
Stjórnarflokkarnir hafa hins vegar ver-
ið sammála um að framkvæma mikla
kjaraskerðingu og notið stuðnings verka-
lýðshreyfingarinnar við það verk. Ég vil
ekki gera lítið úr þeim árangri. Áður hefur
ófriður á vinnumarkaði verið mesta
vandamál ríkisstjórna við áþekkar að-
stæður.
En ástæðan fyrir því, að ekkert áþreif-
anlegt hefur gerzt í atvinnuuppbyggingu
á síðustu 12 mánuðum, er ekki að Icesave
er óafgreitt heldur hitt, að stjórnarflokk-
arnir koma sér ekki saman.
Kannski finnst einhverjum kaldhæðn-
islegt að það eina, sem vinstriflokkarnir
geti komið sér saman um, sé mikil kjara-
skerðing en það er eftir sem áður stað-
reynd. Og þar stendur þjóðin föst og
kemst ekkert áfram.
Því miður eru engar líkur á að þetta
breytist. Vinstri grænir gefa ekki eftir í
andófi gegn orkufrekum iðnaði. Það
stefnir í nýtt stríð í sjávarútvegi. Við horf-
um fram á sjálfheldu í stjórnmálum. Sjálf-
stæðisflokkur og Samfylking gætu náð
saman um orkufrekan iðnað en ekki um
aðild að ESB. Sjálfstæðisflokkur og Vinstri
grænir geta náð saman um andstöðu við
ESB en ekki um orkufrekan iðnað.
Rökin fyrir því að stokka upp spilin eru
sterk, hvað sem Icesave líður.
Það þarf að stokka spilin
Af innlendum
vettvangi…
Styrmir Gunnarsson
styrmir@mbl.is
V
erið svo vinsamlegir að skila ástarkveðju til
fjölskyldu minnar og vina.“
Elskuleg orð frá ekki svo elskulegum
manni en þetta voru skilaboðin sem rað-
morðinginn, nauðgarinn og líkníðingurinn Ted Bundy
bað böðla sína fyrir áður en hann settist í rafmagnsstól-
inn á þessum degi fyrir 21 ári. Hann var 42 ára.
Bundy er einn alræmdasti fjöldamorðinginn í sögu
Bandaríkjanna en áætlað er að hann hafi myrt á fjórða
tug kvenna á aldrinum 12 til 25 ára á árunum 1973 til
1978. Bundy var dæmdur fyrir mannrán árið 1975 en
slapp í tvígang úr haldi áður en lögregla kom endanlega
á hann böndum í febrúar 1978. Hann var dæmdur til
dauða í febrúar 1980 fyrir morðið á hinni 12 ára gömlu
Kimberly Leach tveimur árum áður. Athygli vakti að
Bundy, sem var menntaður sálfræðingur, varði sig
sjálfur. Hann bjó yfir ótvíræðum persónutöfrum og
freistaði þess að öðlast samúð kviðdómsins. Það mis-
tókst.
Bundy hélt lengi vel fram sakleysi sínu en er nær leið
efsta degi liðkaðist um málbeinið. Hann viðurkenndi á
endanum að hafa orðið meira en þrjátíu konum að bana
og gaf upplýsingar um ódæðisverkin. Talið er að með
játningunum hafi Bundy verið að freista þess að kaupa
sér aðeins meiri tíma í þessari tilveru. Upphaflega átti
að taka hann af lífi í mars 1986, þannig að einhvern
árangur hafa uppljóstranir hans borið.
Sérfræðingar sem ræddu við Bundy meðan hann beið
aftöku sinnar voru á einu máli um að hann hafi verið
kaldrifjaður morðingi. Robert K. Ressler, starfsmaður
bandarísku alríkislögreglunnar, valdi orðið „skepna“ til
að lýsa honum og furðaði sig á því hversu vel Bundy
gekk að slá ryki í augu fjölmiðla. Lögreglumaðurinn
Bob Keppel hafði sömu sögu að segja en Bundy játaði
sum morðanna fyrir honum. Keppel sagði það hafa
verið skelfilega lífsreynslu að ræða við Bundy enda hafi
hann verið fæddur til að fremja morð. „Hann er með
morð á heilanum,“ upplýsti hann eftir samtölin.
Kvöldið áður en hann var líflátinn veitti Bundy sál-
fræðingnum James Dobson viðtal, sem sá síðarnefndi
hljóðritaði. Þar kom í fyrsta skipti fram að klám væri
rótin að morðunum. Bundy fullyrti að gróft klám hefði
örvandi áhrif á ofbeldishneigð sína og leiddi til hegð-
unar sem væri of skelfileg til að hægt væri að lýsa henni
með orðum. Bundy var þeirrar skoðunar að ábyrgð
fjölmiðla væri mikil enda væri ofbeldi í fjölmiðlum,
einkum kynferðislegt ofbeldi, til þess fallið að breyta
saklausum drengjum í menn eins og sig. „Þið munuð
drepa mig og þar með vernda samfélagið fyrir mér,“
sagði hann í viðtalinu við Dobson. „En það eru fjöl-
margir aðrir en ég háðir klámi og þið eruð ekki að gera
nokkurn skapaðan hlut í því.“
Þegar dauði Bundys var staðfestur í ríkisfangelsinu í
Flórída að morgni 24. janúar 1989 brutust út fagn-
aðarlæti meðal hundraða manna sem safnast höfðu
saman fyrir utan fangelsið.
Ted Bundy hélt áfram að láta að sér kveða eftir dauða
sinn en nokkrir fangaverðir hafa fullyrt að vofa hans
hafi lengi verið á stjákli í ríkisfangelsinu í Flórída. Oft-
ast mun Bundy hafa setið brosandi út að eyrum í raf-
magnsstólnum. Þegar menn reyndu að nálgast hann
eða ávarpa hvarf hann eins og dögg fyrir sólu. Fyrir
kom að vofan ávarpaði menn og tók hún sér þá jafnan
sömu orðin í munn: „Ég skaut ykkur öllum ref fyrir
rass, ekki satt?“
orri@mbl.is
Rafmagni
hleypt á rað-
morðingja
Á þessum degi
24. janúar 1989
Ted Bundy missir stjórn á skapi sínu við réttarhaldið. Mynd af Bundy þegar hann var fyrst tekinn höndum, 1975.
’
Bundy var þeirrar skoðunar að
ábyrgð fjölmiðla væri mikil
enda væri ofbeldi í fjölmiðlum,
einkum kynferðislegt ofbeldi, til þess
fallið að breyta saklausum drengjum í
menn eins og sig.