SunnudagsMogginn - 28.08.2011, Síða 26

26 28. ágúst 2011
S
íðasta laugardag var glerhjúpur
Hörpunnar vígður með pompi
og prakt, þarsem listamaðurinn
Ólafur Elíasson mætti og hélt
stutta tölu og talaði við blaðamenn. Það
var auglýst sem nokkurskonar hápunkt-
ur menningarnætur þegar ljósin í gler-
hjúpnum voru kveikt. Að margra mati
var búið að auglýsa það um of, þarsem
lýsingin er frekar hógvær og þótti mörg-
um sem höfðu beðið lengi eftir atburð-
inum, sem hann hefði varla verið þess
virði. Þegar Ólafur var fenginn til að
hanna glerhjúpinn var í raun búið að
ákveða lögun hans, því hann kom ekki
að verkefninu fyrr en búið var að teikna
salina. Hann hafði því ekki áhrif á lög-
unina í grunninn, heldur að útfæra hann
í smáatriðum. Hann sendi ljósatækni-
mann til Íslands til að filma birtuna á
staðnum í 24 klukkutíma á sumartíma og
notaðist við þær upplýsingar til að útfæra
hjúpinn. Form hjúpsins byggist á ís-
lenska stuðlaberginu einsog hefð er fyrir
að notast við í íslenskri byggingarlist. En
sá þungi sem hefur fylgt þeirri hefð ís-
lenskrar byggingalistar er brotinn upp
með því að notast við gler inní form
stuðlabergsins. En samt býr máttur
stuðlabergsins í hjúpnum sem slútir yfir
mann einsog berg þegar maður kemur
gangandi að húsinu.
Doktor Philip Ursprung, prófessor í
Sviss, hefur fjallað mikið um verk Ólafs
og kallar glerhjúpinn „quasi brick fa-
cade.“ Hann gerir quasi að mikilvægu
hugtaki í umfjöllun sinni um mörg verk
Ólafs í skrifum sínum þarsem quasi
merkir eins og, svipað og eða samasem.
Hann meinar það ekki í neikvæðum
skilningi, að verk Ólafs séu hálfgildings,
heldur þvert á móti eins og mörg verka
hans séu: bæði og. Séu eitthvað með inn-
byggðri, örlítilli lygi. Einsog stuðlabergið
hans Ólafs sem er án þyngsla raunveru-
legs stuðlabergs.
Ekkert sjálfsagt
Ólafur er spenntur þegar hann talar um
verk sitt enda segir hann þetta hafa verið
lengi í undirbúningi og það sé mjög gam-
an að sjá þetta verða að veruleika núna.
Þónokkur fjöldi erlendra blaðamanna var
mættur á blaðamannafundinn við vígsl-
una og komu þeir í hollum inn til hans að
spyrja hann og fékk Morgunblaðið síð-
asta tímann með honum. „Það er svo
magnað að erlendu blaðamönnunum
finnst þetta bara sjálfsagt,“ segir Ólafur.
„Þeir líta bara á Reykjavík eins og hverja
aðra stórborg, ég fæ sömu spurningar hér
eins og ég myndi fá ef ég hefði verið að
gera þetta verk í París eða Berlín. París er
með svona torg, Róm líka, því er sjálfsagt
að Reykjavík sé að opna svona almenn-
ingsrými. En það er ekkert sjálfsagt hjá
svona lítilli þjóð. Við erum ekki nema
300.000 manns. Mér finnst það mjög
gaman að enginn þeirra undrast yfir því
hversu miklu þessi litla þjóð hefur komið
í framkvæmd. Það þarf enginn að spyrja
hversvegna lagðar eru þessar miklu raf-
magnslagnir að stórborgum eins og París,
en hversvegna við erum að leggja raf-
magn að hverjum smábæ, það er magn-
að. Þetta er vinnusöm þjóð og að sjá
hvernig brúin sem fór í hamförunum
núna í sumar var bara byggð strax upp
aftur, nánast yfir eina nótt, það er magn-
að. Mér finnst því áhugavert hvað er-
lendu blaðamennirnir taka þessari bygg-
ingu sem sjálfsagðri, en fyrir mig er þetta
mjög tilfinningaríkt. Auðvitað er ég með
tilfinningar mínar að einhverjum hluta í
verkum mínum hvar sem er í heiminum,
en hérna heima er það öðruvísi og dýpra.
Það sem er sérstaklega áhugavert er að
fá að vinna með almenningsrýmið. Við
viljum að gildi okkar séu tjáð, við viljum
að það sé hægt að sjá hvað við stöndum
fyrir. Það er dýrt en við gerum það samt
sem áður, við erum að tjá gildi okkar.“
Ekki svo mikið af ferðalögum
Aðspurður hvort hann verði ekki upp-
gefinn á öllum þessum blaðaviðtölum
enda búinn að vera í viðtölum í yfir tvo
klukkutíma þegar ég fæ stund með hon-
um í einrúmi segir hann svo ekki vera.
„Þetta er ekki eins og hjá leikurunum
þarsem þeir gefa svo mikið af sjálfum sér
og það er farið mikið í þeirra einkalíf.
Leikarar eru spurðir út í alla sína per-
sónulegu hluti, en þegar blaðamenn hitta
mig spyrja þeir sjaldnast eitthvað út í
mig, maður þarf ekki að gefa svo mikið af
sjálfum sér. Ég upplifi þetta ekki sem
viðtal við mig, heldur sem tækifæri til að
taka þátt í umræðu um almenningsrými.
Ég hef bara verið að tala um það í allan
morgun og mér finnst svo gaman að velta
vöngum um það hugtak,“ segir Ólafur.
Eins og við manninn mælt snýr blaða-
maður umræðuefninu frá almannarými
og að hans persónu sem fjölskylduföður
og alþjóðlegs listamanns. „Jú, það getur
óneitanlega verið erfitt að samræma það.
Ég er með vinnustofuna í Berlín og fjöl-
skylduna í Danmörku, konu og tvö börn.
Ég fer oftast einu sinni í viku á milli en í
raun er þetta eins og ferð á milli Ak-
ureyrar og Reykjavíkur, ferðalagið tekur
ekki mikið á og er ekki langt. En svo er
ég með þónokkuð af alþjóðlegum verk-
efnum í gangi, eins og í Hong Kong, Ta-
ívan og Kóreu en ég reyni að fara sem
minnst þangað, það er svo langt ferðalag.
Næsta sýning mín er reyndar í Brasilíu en
ég er núna að þróa verk fyrir BBC í tilefni
Ólympíuleikanna sem verða haldnir þar
á næsta ári. Það fangar hug minn um
þessar mundir því hugmyndin er að gera
listaverk sem sé hluti af BBC, sé ein-
hvernveginn hluti af útsendingu þeirra
en ég er ekki búinn að klára það, það
hefur eiginlega ekki gengið upp ennþá.
En ég er nýbyrjaður á þessu.
Þetta útheimtir svolítið af ferðalögum
en ef þú lítur á venjulegt fyrirtæki eins og
Orkuveituna þá eru þeir stanslaust á
ferðinni en öfugt við þá vinn ég við list.
Listin er líka lókal, þótt hún sé glóbal. Ég
reyni að vera í samræmi við umhverfi
mitt hvar sem ég er í heiminum. Til
dæmis á sýningu minni núna í Sao Paulo,
í Brasilíu, sem opnar í september þá
reyni ég að draga fram það sem er sér-
stakt þar. Ég hef oft komið þangað og
reyni að vinna með bæinn og upplif-
anirnar, þetta er tilraun til að líta ekki á
lókal og glóbal sem andstæður. Þetta lít-
ur út fyrir að vera voða mikið af ferða-
lögum, en yfirleitt er ég ekki með nema
eina til tvær sýningar á ári. Þetta er ekki
eins og líf tónlistarmanna sem fara í
margra mánaða tónleikatúra, ég er bara
dúlla mér á einhverju hóteli og fer síðan
heim til fjölskyldunnar.“
Fjölbreytnin aðlaðandi
Ólafur er sonur íslenskra foreldra en
uppalinn í Danmörku. Hann var fulltrúi
Dana á Biennalnum í Feneyjum árið 2003
og seinna sama ár hélt hann hina frægu
sýningu í The Turbine Hall í Tate Mod-
ern-listasafninu í London. Eftir það hef-
ur verið óhætt að kalla hann heims-
frægan listamann. Aðspurður hvernig
það sé að koma til Íslands og eiga svona
stóran hlut í þessu listaverki við höfnina,
hvort það veiti honum einhverskonar
tilfinningu að hann sé meiri Íslendingur
eftir það? Hann segist hafa haft tilfinn-
ingu Íslendings fyrir þetta verk og hafi
það áfram eftir það. „En auðvitað er
gaman að hafa fengið þetta tækifæri hér á
Íslandi. Mér finnst líka gaman að sjá að
húsið verður ekki elítuhús. Það finnst
mér íslenskt að það sé opið öllum. Núna
er einhver 1200 manna læknaráðstefna í
húsinu og síðan verður einhver lista-
mannaráðstefna, það er þessi fjölbreytni
sem mér finnst aðlaðandi. Og þótt mér sé
umhugað um hjúpinn og sé glaður yfir
því hversu vel hann lítur út í mismun-
andi lýsingu þá verður það samt tónlistin
sem hér verður leikin sem mun móta
skoðanir fólks á húsinu og vegna hennar
mun fólk aðallega koma. Ég er glaður að
heyra að hún verði líka ýmiskonar, hér
verði allt frá experimental tónlist til
klassíkur. Ef það hefði ekki verið tónlist-
arhöll í miðju hússins, þá hefði fólk ekki
getað samsamað sig húsinu. Þegar fólkið
upplifir tónlistina hér þá mun það skilja
betur afhverju við vorum að þessu. Það
eru allir sammála því hvað það er gott
hljóð í húsinu og það gleður. Það er aðal-
málið hjá fólkinu og þessvegna mun það
koma í húsið, ekki vegna litarins, steyp-
unnar eða hjúpsins. Það kannski hjálpar
en hitt er aðalmálið.
Þetta var annars mikil vinna og maður
hafði aldrei tíma til að stíga eitt skref til
baka og horfa yfir þetta í rólegheitum.
Það er fyrst núna sem maður getur gert
það og fer að skilja hvað hefur verið að
gerast.“
Aðspurður um samstarfið við Henning
Larsen-arkitektaskrifstofuna segir hann
það hafa verið ánægjulegt. Stofan er mjög
áhugaverð og vinnusamstarfið er ekki á
þann veg að þar sé einn leiðtogi sem stýri
þessu heldur sé allt ferlið mjög lýðræð-
islegt og einkennist af mikilli þátttöku
allra. Henning Larsen sjálfur er löngu
hættur að vera á staðnum til að leiða, það
sé frekar andi hans sem enn hafi áhrif
sem einhverskonar rammi. Þetta lýð-
ræðislega skipulag gerði mér kleift að
hafa áhrif á þau og draga þau í áttina að
mér rétt eins og það gerði þeim kleift að
draga mig nær þeirra hugmyndum. Þetta
var mjög áhugavert samstarf.“
Þakklátur
Aðspurður hvað honum finnist um um-
sagnir sumra bloggara að það hafi ekki
verið biðarinnar virði að sjá kveikt á ljós-
unum í Hörpunni, þarsem það hafi ekki
verið jafn mikilfenglegt og lofað hafi ver-
ið, segir hann erfitt að svara því. „Ég hef
fullan skilning á því að almannatenglar
hafi lagt í mikla kynningu á þessum at-
burði og ég fetti enga fingur út í það. Ég
vinn oft með stofnunum sem eru með
ýmiskonar hugmyndir að kynningu á
verkunum og þær samræmast ekki alltaf
því sem ég myndi vilja. En ef búið var að
búa til væntingar hjá einhverjum um að
þetta yrði einhvernveginn allt öðruvísi er
það leitt. En þegar svona margir koma
saman þá er viðbúið að væntingar fólks
séu mjög mismunandi. En í öllu falli átti
þetta aldrei að vera nein Las Vegas-ljósa-
sýning. Ég var mjög ánægður með þetta
og þeir sem töluðu við mig lýstu bara
ánægju. Ljósin áttu aldrei að vera list í
sjálfum sér, heldur aðeins sem hluti af
hjúpnum þegar ljós kristallast í gleri.
Ljósið, sem var notað á laugardaginn,
verður ekki aftur. Nú á aðeins hvítt ljós
að vera á hjúpnum á kvöldin og nátt-
úrulegt yfir daginn. Ég mun leyfa bygg-
ingunni að venjast í umhverfinu áður en
ég kem aftur að henni og kem þá hugs-
anlega með einhverjar lagfæringar. Ég er
mjög ánægður með hana eins og hún er
og ég er mjög þakklátur fyrir að hafa
fengið að taka þátt í þessu,“ segir Ólafur.
Heimsmaðurinn Ólafur segir að það hafi verið mjög gaman að vinna með arkitektastofu
Hennings Larsen sem hann segir vinna eftir ákaflega lýðræðislegum reglum.
’
En þegar svona margir koma saman þá er viðbúið
að væntingar fólks séu mjög mismunandi. En í öllu
falli átti þetta aldrei að vera nein Las Vegas-ljósa-
sýning þegar kveikt var á ljósunum í Hörpunni.