SunnudagsMogginn - 11.09.2011, Blaðsíða 26

26 11. september 2011
U
pphaflega hugmyndin hjá
Sigríði Víðis Jónsdóttur var
að semja greinaflokk um
flóttakonurnar og Al Wa-
leed-flóttamannabúðirnar en fljótlega
varð henni ljóst að efninu yrðu aðeins
gerð góð skil með bók. Flótta-
mannabúðirnar hafa verið kallaður
versti staður á jörðinni og þar á spurn-
ingin: „Hvort er betra að kafna úr hita
eða frjósa úr kulda?“ vel við.
Hún hitti konurnar fyrst í janúar
2009. „ Þeim fannst mjög undarlegt en
jafnframt áhugavert að þarna væri kona
sem langaði að fara í búðirnar sem þær
voru nýbúnar að sleppa úr,“ segir Sig-
ríður en í mars 2009 fór hún út í vett-
vangsferð í flóttamannabúðirnar.
Fólkið, konurnar átta og 21 barn, á
allt rætur að rekja til Palestínu en hafði
alið allan sinn aldur í Írak.
„Strax og ég hitti þær komst ég að því
að þær ættu ættingja í búðunum. Ég
byrjaði að klóra í yfirborðið og fann að
það var mikið þarna undir,“ segir Sig-
ríður sem kynntist konunum vel og
segir að þær hafi tekið henni opnum
örmum en viðtölin fóru fram með túlki
enda konurnar nýkomnar til Íslands
þegar höfundurinn hitti þær fyrst. „Ég
fann að þær vildu sannarlega segja
þessa sögu,“ segir hún.
Það sem ýtti undir sterk tengsl Sig-
ríðar við konurnar var heimsókn henn-
ar í flóttamannabúðirnar þar sem hún
hitti ástvini þeirra. „Þetta var mjög til-
finningaþrungið. Ég fór með bréf og
ljósmyndir frá þeim og þegar ég fór
heim vildu ættingjarnir allir senda hluti
til baka. Þegar ég kom heim aftur úr
þessari heimsókn var samband okkar
orðið mjög sérstakt. Það var sumarið
2009 og síðan þá erum við búnar að
vera í miklu sambandi.“
Ári síðar fór hún í annað ferðalag sem
var ekki síður tilfinningaþrungið fyrir
margar kvennanna. „Ég fór til Ísrael til
að hafa uppi á stöðunum sem þær eru
upprunalega frá. Þær hafa aldrei komið
þangað. Foreldrar þeirra, ömmur og af-
ar, flúðu þegar Ísraelsríki var stofnað og
gátu aldrei snúið til baka. Ég var þarna
að leita að rústum af palestínskum
þorpum í Ísrael og átti nokkur símtöl
við þær, sem ég mun aldrei gleyma.“
Að halda á palestínskri jörð
Sigríður sótti minjagripi í heimsókn-
inni, blóm, vatn og mold, eins og hún
segir frá í bókinni:
„Ég beygi mig niður og hefst handa
við það sem Ayda bað mig um áður en
ég hélt af stað. Dreg fram tvö filmubox,
róta jarðveginum upp og fylli þau af
mold. Ætla að taka þetta með heim á
Skaga.
„Mig langar bara svo að geta haldið á
palestínskri jörð …“ hafði Ayda sagt
feimnislega. Augun snögglega full af
tárum.
„Hef aldrei farið þangað … Langar að
… snerta Palestínu … þó ekki sé nema
eitt andartak …“
Síðan rétti hún úr bakinu og örlítið
bros færðist yfir andlitið.
„Ég veit þetta hljómar einkennilega
en viltu gera þetta fyrir mig?““
Eftir ferðalagið fór hún til allra
kvennanna og lét þær fá eitthvað til
minja en til viðbótar tók hún margar
myndir og myndbönd í heimsókninni.
Frásögn í sögulegu samhengi
Fyrir bókina tók hún viðtöl við allar
konurnar en tvær þeirra, Ayda og Lína
eru í forgrunni. „Framlag hinna var
samt afar mikilvægt. Þannig sá ég stærri
mynd, eitthvert mynstur í því sem
gerðist í Írak. Þegar ég fór uppá Akra-
nes fyrir tveimur árum og níu mán-
uðum átti ég ekki von á því annars veg-
ar að það kæmi út úr þessu bók og hins
vegar að ég myndi eignast þarna átta
vinkonur. Það hætti líka aldrei að koma
mér á óvart hvað það var mikið á bak
við þetta og hvað saga þeirra end-
urspeglaði mikla sögu.“
Bókin er skrifuð sem frásögn en ekki
viðtöl og er reynsla kvennanna jafn-
framt sett í sögulegt samhengi.
„Hvernig er að vera í Íraksstríði?
Hvernig er að búa í flóttamannabúðum?
Mér fannst áhugavert að taka mjög
framandi reynslu og reyna að færa hana
eins nálægt lesendunum ég gat.“
Hún útskýrir að saga Palestínumanna
í Írak hafi ekki farið hátt. „Þetta er ekki
stór hópur, nokkrir tugir þúsunda. Þær
tilheyra því sérstökum hópi sem lenti í
óvenjulegum aðstæðum í Íraksstríðinu.
Þær vilja að saga þessa hóps komi fram
og eru að miðla henni í gegnum sögu
sína,“ segir hún en eftir að Íraksstríðið
hófst varð þessi hópur utangarðs í land-
inu og sætti ofsóknum.
Við skrifin þurfti Sigríður að reyna að
setja sig í spor kvennanna. „Hvernig
leið þeim í þessum aðstæðum og hvern-
ig get ég miðlað því? Þær voru tilbúnar
til að svara öllum spurningum þannig
að við ræddum hlutina í þaula og mjög
persónulega. Það var mjög lærdómsríkt
og maður fór að sjá hlutina í öðru ljósi.“
Annað sjónarhorn á fréttirnar
Hún segir líka að sögur kvennanna hafi
sett kreppuna á Íslandi í annað sam-
hengi. „Þetta var að mörgu leyti góð
leið fyrir mig til að komast í gegnum
þessa kreppu,“ segir hún og meinar að
hún hafi fengið annað sjónarhorn á
fréttirnar hér á landi eftir að hafa heyrt
persónulegar sögur kvennanna af
hörmungum í Íraksstríðinu.
En hafa Íslendingar kannski meiri
áhuga á svona sögum eftir hrun?
„Ég held það geti vel verið. Við sjáum
til dæmis hjá UNICEF að almennt er
mikil meðvitund hjá fólki um að leggja
sitt af mörkum til hjálparstarfs,“ segir
Sigríður sem gegnir núna starfi upplýs-
ingafulltrúa Barnahjálpar Sameinuðu
þjóðanna (UNICEF) á Íslandi. „Þegar
fólk hér hefur það ekki gott veit það
líka hvernig það er að hafa það slæmt og
getur þannig ef til vill sett sig betur í
spor þeirra sem eru enn verr staddir.“
Eins og að vera nafnlaus
Skyldi höfundinn langa að koma bók-
inni út á erlendri grundu? „Fyrst er að
koma henni út hér! En efnið er auðvitað
alþjóðlegt,“ segir hún og útskýrir að
þetta séu tvöfaldir flóttamenn og í of-
análag ríkisfangslaust fólk. Það vakti
athygli á alþjóðavísu þegar hópurinn
kom til Íslands. Sjálf skrifaði hún grein
sem birtist hjá New York Times eftir
„Þegar ég fór uppá Akranes fyrir tveim-
ur árum og níu mánuðum átti ég ekki
von á því annars vegar að það kæmi úr
þessu bók og hins vegar að ég myndi
eignast þarna átta vinkonur,“ segir Sig-
ríður meðal annars í viðtalinu.
Tilfinninga-
þrungið ferða-
lag með átta
vinkonum
„Ég vildi að ég gæti sagt að þessi bók væri skáld-
saga. Því miður. Allir atburðir í bókinni gerðust í
raun og veru,“ skrifar Sigríður Víðis Jónsdóttir í
bókinni Ríkisfang: Ekkert, sem kemur út á veg-
um Forlagsins á þriðjudaginn. Undirtitillinn er
Flóttinn frá Írak á Akranes en bókin segir sögu
flóttakvennanna átta sem komu til landsins fyrir
þremur árum, þann 8. september 2008.
Texti: Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Mynd: Ragnar Axelsson rax@mbl.is