SunnudagsMogginn - 11.09.2011, Blaðsíða 16

16 11. september 2011
Þ
etta var eins og að hitta kæran
vin sem framtennurnar hafa
verið rifnar úr svo skín í
skörðin. Skyndilega var komin
eyða í röð skýjakljúfanna sem skapa
þekktustu borgarmynd heims, borg-
armynd sem blasti við mér daglega í
nokkur ár. Í stað tveggja bjartra og
spegilgljáandi turna sem gnæfðu yfir
fjármálahverfið syðst á Manhattan, steig
nú reykjarmökkur upp í himininn.
Þeir voru alltaf þarna þessir turnar,
frá því ég kom fyrst til borgarinnar,
fullir af fólki og fyrirtækjum, jafn sjálf-
sagðir í yfirþyrmandi hæð sinni og gulu
leigubílarnir og óþreytandi taktur
mannlífsins.
Nú sögðu sumir borgarbúar að
Tvíburaturnarnir hefðu verið svo sjálf-
sagður hluti umhverfisins að þeir
myndu ekki nákvæmlega hvar þeir
hefðu staðið.
Samt voru bara nokkrir dagar síðan
tvær þotur fullar af lifandi fólki – mæðr-
um, feðrum, ömmum, öfum og hryðju-
verkamönnum, og bensíni – flugu inn í
þessar einkennisbyggingar New York-
borgar.
Nú steig þar reykur upp af rústahaug
og frá honum lagði daufa lykt; ertandi
lykt af sviðnu plasti og steypuryki.
„Þetta hefur verið skelfilegt,“ segir
Escobar í innrituninni á hótelinu við
Kínahverfið, dæsir og hristir höfuðið.
„Það eru svo margir búnir að afpanta.
Nú eru bara hérna fréttamenn og fólk
utan af landi sem vinnur við björgunar-
aðgerðir; lögregla og leitarmenn.“
Síðustu tvo daga hafa yfirvöld hleypt
óbreyttum borgarbúum nær hamfara-
svæðinu, nær haugnum tröllvaxna sem
var World Trade Center og nálægar
skrifstofubyggingar. Íbúar hafa smám
saman snúið aftur í hverfið, í sumum
tilfellum inn á heimili þakin gráum salla,
og eigendur hafa opnað fyrirtæki sín að
nýju.
Broadway, það fræga breiðstræti,
liggur á ská suður eftir Manhattan-eyju
og suður af Canal Street fær fólk að
ganga eftir gangstéttinni að aust-
anverðu. Það er komið kvöld þegar ég
kem til borgarinnar og dimmt þegar ég
geng þangað niður eftir. Það byrjar að
rigna. Reykjarmekkinum slær niður í
gljúfrin milli hárra bygginganna og lykt-
in umlykur mann. Stæk bruna- og
sviðalykt. Ég sé hóp fólks standa á
gatnamótum, fyrir aftan girðingu sem
lögreglan hefur komið fyrir, og horfa.
Einhverjir munda myndavélar, aðrir
benda. Tvær konur standa þétt saman og
gráta. Þarna blasir skelfingin við. Þessi
gríðarstóri haugur úr stáli og gleri; þessi
skelfingar býsn af braki, svo miklu um-
fangsmeiri en nokkur fréttaljósmynd
hefur náð að sýna mér. Og samt er það
bara brot af heildarumfanginu sem glitt-
ir í á milli húsanna þar sem við stöndum
á horni Broadway og Fulton Street.
Kranabómur sveiflast yfir jaðri haugsins
og tilsýndar sjást menn, furðu smáir
með hvíta hjálma, og yfir sviðinu rís
eitthvað af neðsta hluta stálgrindarinnar
sem var ytra byrði annars turnsins; nú
er hún snúin og brotin og minnir á for-
sögulega beinagrind. Allt í kring æpandi
glerlausir gluggar og laskaðir veggir
nærliggjandi húsa.
Þetta er skelfileg og yfirþyrmandi
sjón.
Og svo tilhugsunin um að þarna í
brakinu séu öll þessi lík.
Hverfið nötrar af öskurkór dísilmótora
í yfirstærðum sem útvega þá raforku
sem þarf. Alls staðar eru menn að verki.
Að þrífa hús og götur, glerja glugga, að
færa til tæki og tól. Hópar löggæslu-
manna og hermanna standa, horfa og
ræða alvarlegir saman. Það rignir af sí-
fellt meiri þunga.
  
Næsta morgunn geng ég með straumi
verkamanna og skrifstofufólks inn í
hverfið. Sífellt bætast nýir í hópinn;
koma með ferjunum frá Staten Island
eða upp úr jarðlestargöngum; eftir þeim
lestarlínum þar sem göngin lögðust ekki
saman þegar turnarnir hrundu.
Við Broadway, í fjármálahverfinu
miðju, er skartgripaverslunin Renaiss-
ance. Þar blöstu Tvíburaturnarnir alltaf
við þegar litið var út um gluggann. Nú
eru rúðurnar þaktar ljósu ryki svo varla
sést út en Leat Cohn er byrjuð að þurrka
af; allt er þakið þessum ljósgráa salla.
„Það varð allt brjálað hérna þegar
þetta gerðist. Fólk stóð fyrir utan og
öskraði,“ segir Cohn, tekur grímuna af
sér og grettir sig þegar stæk reykj-
arlyktin sest í vitin. „Ég leit bara upp og
sá eldinn,“ segir hún. „Þegar seinni þot-
an kom vissum við að þetta var ekki
slys. Allir öskruðu. Margir flýttu sér að
loka búðunum. Svo hrundi fyrri turn-
inn. Eftir að sá seinni fór lokuðum við.
Og svo var bara að hlaupa eins hratt og
maður gat. Ruslið var með ólíkindum,
og reykurinn. Þetta var eins og í kvik-
mynd, bara verra.“ Hún þagnar, kemur
grímunni aftur fyrir vitin og bætir svo
við: „Ég vildi að þetta hefði verið kvik-
mynd.“
Neðst á Broadway stendur mikið og
öflugt naut úr bronsi, tákn kapps og
áræðni á fjármálamarkaðinum. Á horn
þess hefur bandaríski fáninn verið
hengdur. Á rassinn hefur einhver límt
mynd af Osama bin Laden.
Ég geng aftur norður Manhattan, upp
fyrir hamfarasvæðið, eftir yfirgefnum
götum og framhjá verslunum þar sem
eigendur og starfsmenn eru að reyna að
koma hlutunum í samt lag. Þegar ég sýni
blaðamannaskírteinið er mér hleypt inn
á svæði sem er aðsetur björgunarmanna.
Þar sem áður voru einhverjar verslanir
reiða sjálfboðaliðar fram mat, sjá má
stafla af dósamat og drykkjarvatni,
sturtuskúra á hjólum og gámahús þar
sem menn geta lagt sig. Læknar og
hjúkrunarfólk eru að störfum í sjúkra-
skýlum, víða eru sæti þar sem menn
hvíla sig og spjalla í hálfum hljóðum.
Þarna má sjá stafla af sjúkrabörum og
„Og svo
var bara
að hlaupa“
Í dögun vitnuðu blaðabunkar á götuhorni um að George W. Bush Bandaríkjaforseti lofaði að
réttlætið næði fram að ganga. Hann hélt á merki lögreglumanns sem fórst í árásinni.
Við Washington Square var stór fáni hengdur á grindverk og skrifuðu vegfarendur á hann
hugleiðingar sínar um árásina og ástandið í borginni. Víða spruttu upp minningareitir.
Á götuhorni við Broadway horfðu íbúar á svæðinu og starfsfólk á leið til vinnu agndofa inn í
rústina. Sterkur fnykur af sviðnu plasti og ryk fyllti vitin.
Í langan tíma eftir árásina á Tvíburaturnana lá
skuggi hryðjuverkanna yfir New York-borg og
íbúum hennar. Allt flug var stöðvað í nokkra
daga en blaðamaður, sem hafði búið í borginni í
nokkur ár, flaug þangað þegar flug hófst að nýju,
ræddi við íbúa og greindi frá upplifunum sínum.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is