Saga - 2005, Side 12

10
EVA S. ÓLAFSDÓTTIR
hvað þá að Guð eða englar birtist eins og dæmi eru um í píslarsög-
unum.
Þrá eftir pínslum er ekki algeng í Stnrlungu. Eitt dæmi þess er í
íslendinga sögu þegar einn af förunautum Guðmundar biskups
krefst þess að vera limlestur fyrir dauðann. Mertn biskups hafa leit-
að skjóls í kirkjunni þegar sjö höfðingja, sem höfðu dregið saman
flokka sína, ber að garði. Arnór Tumason skipar mönnum í kirkj-
unni að koma út ella verði þeir sveltir inni. Sveinn Jónsson óskar þá
eftir píslardauða:
„Ef þér limið mig að höndum og fótum áður en þér háls-
höggvið mig."
Og þessu varn honum játað. Gekk hann þá út og allir þeir því
að þeir vildu eigi að kirkjan saurgaðist af þeim eða blóði þeirra.
Allir gengu slyppir út. Var Sveinn þá limaður og söng meðan
Ave María. Síðan rétti hann hálsinn undir höggið og var all-
mjög lofuð hans hreysti sem guð hjálpi honum.7
Ósk Sveins er í samræmi við pínslaþrá helgisagna. Hann er ekki
píslarvottur í eiginlegri merkingu þess orðs, en pínslir hans lýsa
vissri samkennd og eru Guði til dýrðar. Þar að auki fylgir hann
sjálfum biskupinum að málum en það undirstrikar trúarafstöðu
hans og sveipar ákveðnum trúarlegum blæ yfir dauðdaga hans.8
Með því að vera kvalinn svo fyrir dauðann og því næst höggvinn
tekur Sveinn út syndir sínar.9 Hér er að finna eins konar eftirlíkingu
af píslardauða. Sannleiksgildi þessa dauðdaga er þó vísast lítið. Sál-
arró og yfirvegun á annarri eins kvalastundu er greinilega í anda
heilagra manna sagna. Hér virðist styrkurinn koma frá Guði enda
ekki á valdi jarðnesks manns að þola slíkar raunir án kveinstafa.
Einnig eru þess dæmi að menn biðji um limlestingar án þess að
þeir óski sér hreint og beint dauða. Sáluhjálpin er þá nokkuð sem
þeir sækjast eftir þegar grið hafa verið veitt. í Guðmundar sögu dýra
biður maður að nafni Hákon Þórðarson sér griða með þeim hætti
þegar hann er handsamaður af Önundarsonum sem vilja hefna föð-
ur síns. Hákon biður um að höggvin séu af honum hönd og fótur
7 Sturlunga saga I—II. Ritstj. Ömólfur Thorsson (Reykjavík, 1988). Þessi útgáfa
verður lögð til grundvallar í greininni og vísað til Sturlungu ásamt heiti sög-
unnar hér eftir. — Sturlunga saga I, íslcndinga saga, bls. 223.
8 Helgi Pétursson, „Úr trúarsögu Forn-íslendinga", Skírnir 80 (1906), bls. 65-66.
9 Guðrún Nordal, „Eitt sinn skal hverr deyja", bls. 85. — Sjá einnig Arnved Ned-
kvitne, Metet med deden i norran middclalder, bls. 11.