Saga - 2005, Qupperneq 43

HEIÐUR OG HELVÍTI
41
veði. Hún óttast hvorki sársauka né dauða og deyr fyrir orðstírinn.
Hin kristna hetja deyr fyrir málstaðinn sem er trúin og þolir verstu
hugsanlegu kvalir. Það er ekki á færi nokkurs manns að umbera
slíkar þjáningar. Sjálf hetjuhugsjónin er einnig í algjörri þversögn
við það sem gæti talist skynsamlegt eða viturlegt. Hreinræktaður
píslarvættisdauði og hetjudauði teljast til undantekninga í Sturl-
ungu. Á Sturlungaöld snúast átök söguhetja ekki um sæmdina eina.
Deilur stigmagnast með ofmetnaði manna og snúast að lokum um
yfirráð yfir öllu landinu.133 Sturlunga lýsir hnignun og endalokum
íslensks höfðingjaveldis. Óeirðir og spilling hafði eitrað samfélagið.
í Konungs skuggsjá er að finna lýsingu á hvernig fer fyrir þegnum
slíks samfélags:
En þegar er allar löglegar setningar eru niður fallnar og réttar
refsingar en ólög og illskur koma í stað og það verður algangsi
svo að Guði leiðist þá leitar hann þeirrar hefndar er til allra
taki svo sem afgerðirnar tóku. Þá kastar hann hatri og fjand-
skap niður milli þeirra höfðingja er fyrir það ríki eru settir, þar
kann og óáran að fylgja ef eigi vill vel og taka þeir að þræta sín
á milli og finnur hver svo í annars ríki til þess er þeir deila með
manndrápum og orustum. En þegar það tekur að fylgjast og
dreifast yfir alla þá er ríkið byggja óáran og manndrápin og or-
ustur þá er það ríki komið að auðn og þrotum ef sú æfi stend-
ur nokkura stund og ef nokkuð hefir gætt verið eða haldið af
lögum eða dugandi siðum um þær stundir er fyrr voru taldar
þá týnist nú gjörsamlega þegar slík æfi kemur sem nú rædd-
um vér um, því að í orustum týnast hinir bestu mennirnir og
þeir sem kynbestir eru.134
Sturlungaöld markaði ragnarök íslenska þjóðveldisins. Sé tekið mið
af textanum hafði Guð varpað hatri sínu yfir landið. Ofmetnaður og
valdagræðgi hafði vakið reiði Guðs. Kristilegar dauðalýsingar lýsa
dauðdaga hinna bestu manna og þeirra sem kynbestir voru. Með ritun
Sturlungu bera sagnaritarar söguna áfram til komandi kynslóða og
sýna hvað leiddi efnilega menn til glötunar.
133 Ármann Jakobsson, „Sannyrði sverða", bls. 54-59.
134 Konungs skuggsjá, bls. 139.