Saga - 2005, Blaðsíða 47

AF BEISLABÁTUM OG UNNARJÓUM
45
var ekki hægt að jáma nema að óverulegu leyti; hvernig
glímdu menn við þann vanda?
2. Þess hljóta að sjást einhver merki í heimildum þegar skeif-
ur fóru fyrir alvöru að flytjast til landsins; hvaða áhrif hafði
það þegar þær urðu skyndilega algeng verslunarvara á við-
ráðanlegu verði?
Hér verður því haldið fram að þá hafi orðið hrein tæknibylting í
samgöngum. Þessi bylting hefur að mörgu leyti gleymst en vera má
að áhrif hennar hafi rist dýpra en sést í fljótu bragði. Áhrif hestsins
á íslenska sögu verða ekki metin án þess að hugað sé að ýmsu sem
sagnfræðingum er kannski tamara að líta á sem einhvers konar
„búfjárfræði" en sagnfræði.
Ef gert er ráð fyrir því að notkun hesta sem samgöngutækja á ís-
landi hafi ekki alltaf verið jafneinfalt mál og nútímamenn hafa
gjaman hugsað sér og hin þjóðlega mynd af þarfasta þjóninum er
látin liggja á milli hluta, má skýra ýmislegt í miðaldaheimildum
sem annars kemur einkennilega fyrir sjónir. Þar má nefna val á hin-
um elstu þingstöðum, helgi á hestum í íslendingasögum og veglega
skipaflota í Flóabardaga. Undraskjót velgengni ýmissa skreiðar-
fursta verður líka skiljanlegri ef litið er á breyttar tæknilegar for-
sendur þegar komið var fram á 15. öld. Verður athyglinni sérstak-
lega beint að Norðurlandi og reynt að sýna fram á að þessi jám-
ingasaga hafi talsvert mótað sögu biskupsstólsins á Hólum. Með
þessum hætti verður leitast við að draga fram ákveðið langsnið í
gegnum íslenska miðaldasögu út frá spurningunni um það hvern-
ig menn glímdu við þann vanda að verja hófa hesta sinna.
Hófar, járningar og útigangur
Hesthófur er flókið fyrirbæri; fóturinn stendur á einni tá sem að
neðan er varin þunnum hófbotni úr horni og brjóskkenndum horn-
þófa, svonefndri hóftungu. Að framan og til hliðanna er hófurinn
varinn hörðum hornvegg, svonefndum hófvegg, er nær niður fyrir
hófbotninn; hófveggurinn vex að jafnaði um sentímetra á mánuði
og er þykkastur fremst á tánni.4 Þessi völundarsmíð er frá náttúr-
unnar hendi ætluð til snarpra viðbragða og undankomu á flótta og
dugar vel til þess á gresjum af því tagi sem eru kjörlendi þessa dýrs.
4 Lars-Erik Magnusson, Járningar og hófhirða (Akureyri, 1985), bls. 12-35. —
Theodór Ambjömsson, Járningar. 2. útg. (Reykjavík, 1975).