Saga - 2005, Qupperneq 54

52
JÓN ÁRNl FRIÐJÓNSSON
hafa ekki verið til stórræða fyrr en í fyrsta lagi fimm til sex vetra
gömul. Tamdar og fylfullar hryssur hafa hugsanlega verið álitlegur
kostur en fóður og vatn handa slíkum gripum hefur þó verið fyrir-
ferðarmikill flutningur. í Landnámu er svolítil frásögn sem við
fyrstu sýn virðist aðallega fela í sér þjóðsagnakenndar örnefnaskýr-
ingar:
í þann tíma kom út skip í Kolbeinsárósi, hlaðið kvikfé, en þeim
hvarf í Brimnesskógum unghryssi eitt; en Þórir dúfunef keypti
vonina og fann síðan. Það var allra hrossa fljótast og kölluð
Fluga.31
Þessi saga er á vissan hátt heimild um minningu eða hugboð
12.-13. aldar manna um tilfinnanlegan hestaskort og samgöngu-
örðugleika forfeðra þeirra: hingað kom sérstakt kvikfjárskip og það
var jafnvel tilvinnandi að kaupa vonina um að finna týnt, ótamið
mertryppi. Merin náðist og var síðar reynd í kappreiðum á Kjalvegi
— kannski af því að Landnámuhöfundar sáu ekki fyrir sér neinn
greiðan „skeiðvöll" nær byggð en melana norðan Dúfunefsfells, en
væntanlega líka af því að þar lá alfaraleið um hálendið.
Hestakostur hefur verið takmarkaður í upphafi byggðar og haft
minna notagildi en síðar varð þar sem land var ógreiðfært og í
rauninni er ekki að undra þótt landnámsmenn hafi víða kosið að
ryðja það með eldi. Hrossastofninn hlýtur þó að hafa stækkað
nokkuð ört. En landnámsmenn voru vanir að nota báta til sam-
gangna og hafa vafalaust haldið því áfram á íslandi eftir því sem
hægt var. Björn Sigfússon fjallaði m.a. um það hvernig samgöngur
innanlands hefðu mótað aðlögun landnámsmanna hér fyrstu ald-
irnar.32 Hann taldi að val á hinum elstu þingstöðum hefði t.d. ráð-
ist nokkuð af því að menn hefðu notað báta til að komast þangað,
enda vanir slíku frá strandhéruðum Noregs. Þessu til staðfestingar
benti hann á ýmsa forna vorþingstaði sem sannarlega lágu skammt
frá sjó eða jafnvel við skipgengar ár. Þingstaðurinn við Öxará hefði
hins vegar verið valinn eftir að menn höfðu áttað sig á því „að þeir
áttu greiðfært land". Björn taldi að um 1200 hefði mjög verið farið
að greiðast úr þessum samgönguerfiðleikum; tækni í bátasmíði og
31 íslenzk fornrit I. íslendingabók. Landnámabók, Jakob Benediktsson gaf út (Reykja-
vík, 1968), bls. 235. Stafsetning í tilvitnunum er hér eftir að mestu færð til nú-
tímahorfs af höfundi.
32 Bjöm Sigfússon, „Full goðorð og forn og heimildir frá 12. öld", Saga III
(Reykjavík, 1960), bls. 48-75.