Saga - 2005, Side 80

78
JÓN ÁRNI FRIÐJÓNSSON
tryggjci sér sambönd við Englendinga gátu þeir líka keypt skeifur
og vopn. Enskar tollskýrslur gera hins vegar ekki greinarmun á
sléttum skeifum og skaflajárnum og getur vel hugsast að skafla-
skeifurnar hafi áfram einkum verið heimasmíðaðar.
Vaxandi innflutningur á ódýrum skeifum eftir 1400 hlýtur að
hafa auðveldað mjög rekstur stofnana á borð við biskupsstólana
sem á síðari öldum sendu skreiðarlestir sínar reglulega í aðra lands-
fjórðunga, svipaðra erinda og farmaskipin fóru áður. Hólabiskupar
lögðu mikla áherslu á að efla jarðagóss stólsins á 15. og 16. öld og
styrkja stöðu hans á útgerðarsvæðum norðanlands, ekki síst í Fljót-
um og Eyjafirði. Skeifurnar hafa þannig auðveldað stórum landeig-
endum að taka upp landflutninga í stað sjóflutninga en jafnframt að
leggja þær kvaðir á leiguliða sína að annast þessa flutninga. Ef hin
tæknilega hlið þessara breytinga er borin saman við síðari tíma má
líkja henni við það sem er að gerast við upphaf 21. aldar þegar land-
flutningar á vegum með bundnu slitlagi taka við af strandsigling-
um.
Innflutningur á ódýrum skeifum og góðu smíðajárni binda
greinilega enda á sjálfsþurftarbúskap á tilteknu sviði samgangna
og þau umskipti hafa verið afar þýðingarmikil. Það er ólíklegt að
nokkrum kæmi til hugar að ríða járnalausum hesti um Kjalveg eins
og hann lítur út nú, hvað þá að safna saman yfir þúsund manns á
ójárnuðum hestum á Hveravöllum. En að slíkar leiðir skuli hafa
verið svo fjölfarnar á miðöldum er skýr vísbending um þá víðtæku
gróðureyðingu sem átt hefur sér stað, ekki síst þegar haft er í huga
að hálendisleiðirnar lögðust margar af eftir að skeifnaöld var fyrir
alvöru hafin. — Raunar er þó rétt að hafa hugfast að þeir sem riðu
járnalausum hestum um landið á miðöldum eða teymdu ójárnaða
áburðarklára yfir hraun voru sjálfir afar illa skóaðir á okkar mæli-
kvarða. Þeir hafa ekki verið óvanir því að verða sjálfir sárfættir á
ferðalögum. Viðmiðun þeirra um hvað mátti bjóða hestum hefur
því verið önnur en okkar. Algengt virðist hafa verið að ferðast lang-
ar leiðir einhesta á íslandi en rétt eins og ferðalangar gátu í rauninni
beiðst gistingar hvar sem þá bar að garði er líklegt að þeir hafi víða
getað beiðst hestaskipta.
Ekkert bendir til að hrossaeign hafi dregist saman eftir að
skeifnaöld hófst. Tilkoma skeifna hefur fremur orðið til hagræðing-
ar og væntanlega hefur hún auðveldað samfélaginu að takast á við
þá erfiðleika sem fylgdu kólnandi veðráttu og gróðureyðingu.
Skeifur eru greinilega tákn ríkidæmis í lok miðalda, sem e.t.v. skýr-