Saga - 2005, Blaðsíða 83

JÓSEF GUNNAR SIGÞÓRSSON
Sagan sem sjónarhorn
Um sagnfræði, póstmódernisma og viðtökufræði
Þegar þú byrjar lestur þessarar greinar þá hefur hún líklega litla sem enga
nierkingu fyrir þig enda er ólesinn texti á blaði ekkert annað en pappír með
prentsvertu. Þú ert væntanlega með einhverjar fyrirfram gefnar skoðanir á
efninu út frá titli greinarinnar og staðsetningu hennar í viðurkenndu sagn-
fræðitímariti, sem er þó allsendis óvíst að fái nokkum rökstuðning í lestr-
arferlinu. Sú merking sem þú kemur til með að gefa greininni framkallast í
virkni milli þín sem lesanda annars vegar og textans hins vegar, og byggist
mestmegnis á þinni persónulegu túlkun. Það er ekki hægt að segja til um
það fyrirfram hvort þú fellst á röksemdafærslu mína enda hef ég lítil áhrif
á það lengur hvaða skilning þú leggur í hana. Ef bakgrunnur þinn og
reynsluheimur er svipaður mínum þá aukast líkurnar á því að þú sam-
þykkir það sem ég hef fram að færa og jafnframt þarftu þá að hafa minna
fyrir lestrinum. Um þetta fjallar viðtökufræðin. En þótt sagnfræðileg iðja
snúist meira og minna um viðtökur á textum og textatengdu efni þá virðist
mér sem sagnfræðingar hafi fjallað fremur lítið um viðtökur og áhrif þeirra
í fræðimennsku sinni. í eftirfarandi grein mun ég færa rök fyrir því að við-
tökufræðin eigi fullt erindi innan sagnfræðirmar, ekki síst á póstmódernísk-
um tímum.*
Söguspekileg afstæðishyggja hefur haft mikil áhrif innan sagnfræð-
innar á undanförnum áratugum þótt umdeilanlegt sé hversu mikið
slíkur söguskilningur hefur mótað íslenska sagnfræðinga. Þessi
áhrif hafa oft verið tengd svokölluðum póstmódernisma og þeirri
textahyggju (linguistic turn) sem honum hefur verið eignuð. Viðhorf
í þá veru hafa helst birst hjá þeim íslensku sagnfræðingum sem
* Eftirfarandi grein er byggð á B.A.-ritgerð minni í sagnfræði við HÍ: „Sagan frá
sjónarhomi viðtökufræðinnar. Um sagnfræðilegar aðferðir á póstmódernísk-
um tímum" (vor 2003). Leiðbeinandi var Guðmundur Hálfdanarson prófessor
og kann ég honum bestu þakkir fyrir.
Saga XLIIkl (2005), bls. 81-110.