Saga - 2005, Qupperneq 97

SAGAN SEM SJÓNARHORN
95
þessu sjónarhorni á hina „fljótandi" merkingu sem einkennir póst-
strúktúralismann virðist hann telja sig hafa náð hinu póstmódern-
íska ástandi niður á greinanlegt plan.
í kenningum sínum leggur Fish áherslu á félagslega (en ekki
einstaklingsbundna) byggingu veruleikans, og þær hugmyndir
hans sem hér eru til umfjöllunar grundvallast á þekkingarfræði-
legri nálgun. Ólíkt hinni fyrirbærafræðilegu aðferð Isers, sem setur
vitund og skynheild einstaklingsins í forgrunninn, þá leggur Fish
áherslu á samfélagið sem merkingarmótandi áhrifavald í lífi þeirra
sem því tilheyra. Hjá honum einkennast tengsl túlkunar og texta af
því að túlkunaraðferðir (interpretive strategies) móta lesturinn og þar
með textann, og skapa þannig textann í stað þess að spretta af hon-
um. Hann telur að túlkun og þar með merking ráðist af þeim gild-
um og hefðum sem ríkjandi eru innan hvers túlkunarsamfélags
(interpretive community). Það hugtak notar hann jafnframt til að út-
skýra þann félagslega mismun sem við sjáum, og tökum um leið
þátt í að skapa, og þá staðreynd að þessi mismunur er ekki óreiðu-
og tilviljanakenndur heldur kerfis- og hefðbundinn í samræmi við
það samfélag sem hann er sprottinn úr. Þannig er túlkunarsamfé-
lagið miðlægt í viðtökufræði Fish því hann telur að það skapi merk-
inguna fremur en textinn eða lesandinn. Þær hugsanir sem einstak-
lingurinn er fær um að hugsa og þær huglægu aðgerðir sem hann
getur framkvæmt eiga upptök sín í einhverju túlkunarsamfélagi, og
hann er afurð þess samfélags (hegðar sér sem hluti þess) rétt eins
og sú merking sem það gerir honum kleift að skapa með túlkunum
sínum og athöfnum. Skýringin á því að hinir ólíkustu lesendur
túlka sama textann/hlutinn/atburðinn á sama hátt er einfaldlega
sú að þeir tilheyra sama túlkunarsamfélagi. Að sama skapi geta
þeir sem tilheyra ólíkum túlkunarsamfélögum túlkað sömu fyrir-
bæri með mismunandi hætti. í stuttu máli má segja að Fish líti svo
á að enginn einn lesháttur sé réttari eða náttúrulegri en annar, en
allir leshættir eru hins vegar yfirfærslur af sjónarhorni samfélags-
ins. Túlkunin er uppspretta allra texta, staðreynda, höfunda og ætl-
ana. Þannig eru þeir þættir sem kepptu um ráðandi sjónarhorn inn-
an húmanískra fræða (s.s. höfundurinn og textinn) orðnir að afurð-
um túlkunarinnar. Hann leggur mikla áherslu á að valið standi
gagnrýni á póststrúktúralismann sem tengist um leið sagnfræðinni með bein-
um hætti (sbr. Stanley Fish, There's No Such Thing as Free Speech ...And it's a
Good Thing Too (New York og Oxford, 1994), bls. 247-249.