Saga - 2005, Side 103

SAGAN SEM SJÓNARHORN
101
ir einsögunnar tengjast viðtökufræðinni sterkum böndum eins og
kemur til dæmis skýrt fram í skrifum Sigrúnar Sigurðardóttur
sagnfræðings. Hún telur að með því að skoða meðvitað árekstur
eigin orðræðu við orðræðu fortíðarinnar verði sagnfræðingurinn
meðvitaðri um eigin stöðu gagnvart heimildunum og þar með um
takmarkanir sínar við að skilja og túlka atburði fortíðarinnar. Raun-
ar má líkja vinnu sagnfræðingsins við samræður við fortíðina og
þar af leiðandi einkennast einsöguleg verk af nálægð höfundarins í
textanum. Þannig verður sagnfræðingurinn sýnilegur í túlkun sinni
og takmörkunum og hann byggir „frásögn sína annars vegar á sam-
ræðum við heimildir fortíðarinnar og hins vegar á samræðum við
ímyndaðan lesanda verksins."32 Sigrún leggur líka áherslu á sköp-
unina sem felst bæði í vinnu/viðtökum sagnfræðingsins og viðtök-
um lesandans. Meginhlutverk sagnfræðingsins er að leiða lesand-
ann um heimildir textans og benda á mögulegar túlkanir og ítreka
um leið að sá skilningur sem við leggjum í heimildirnar séu túlkan-
ir, og þar með er sannleikur hans afstæður. Með þessu verður les-
andinn meðvitaður um eigin merkingarsköpun enda öðlast textinn
ekki merkingu fyrr en lesandinn setur hann í samhengi við eigin for-
sendur. Þegar sagnfræðingurinn les texta frá öðru tímaskeiði og
annarri orðræðuhefð en hans eigin myndast alltaf rof milli hugsun-
ar hans um fortíðina og þess sem hann kemst að við lestur heimild-
anna. „í stað þess að líta fram hjá þessu rofi innleiðir einsögufræð-
ingurinn það í rannsóknina; eyður sem ekki er hægt að fylla upp í
verða hluti af frásögninni um leið og þær tengja saman kenningar
og hugmyndir sagnfræðingsins um fortíðina og þær upplýsingar
sem er að finna í heimildum um fortíðina."33 Þessi umfjöllun Sig-
rúnar hefur sterk viðtökufræðileg einkenni. Hún staðsetur bæði
sagnfræðinginn og lesandann meðvitað sem viðtakendur og gerir
ráð fyrir túlkun/sköpun þeirra í lestrarferlinu og þar með áhrifum
á merkingu textans. Jafnframt leggur hún mikla áherslu á að ein-
sögufræðingurinn vinni út frá því rofi sem óhjákvæmilega myndast
á milli hans og heimildanna. Þetta er að mörgu leyti mjög í anda
Isers enda vísar hún meðal annars í viðtökufræði hans í grein sinni.
Einnig mætti í þessu samhengi nefna skrif Gunnars Karlssonar
sagnfræðiprófessors um viðtakenda-afstæði (reader-relativism).
32 Sigrún Sigurðardóttir, „Tilbrigði við fortíð. Um einsögu og hið póst-
módemíska ástand," Tímarit Máls og menningar 60 (1999), 3. hefti, bls. 18.
33 Sigrún Sigurðardóttir, „Tilbrigði við fortíð," bls. 20-22.