Húsfreyjan - 01.07.1965, Blaðsíða 13

daga, því að kaffi og te þekktist ekki fyrr
en á 19. öld meðal almennings og öl eða
vín var aðeins notað við hátíðleg tækifæri,
nema ef til vill oftar á stærstu búunum.
Þá var mysa eða þunnt skyr einnig
notað til að geyma í soðið kjöt, egg, bjúgu
og svið og fleira og fleira.
KJÖTMETI
Ég hef áður rætt um hin ýmsu húsdýr,
sem alin voru vegna mjólkur og kjöts.
Mest var um nauta- og uxakjöt svo og
sauðakjöt, en hrossakjöt og svínakjöt hef-
ur einnig verið mjög mikið notað í gamla
daga, að minnsta kosti í heiðnum sið. Þá
má ekki gleyma ýmis konar villtum fugl-
um svo og sjávardýrum eins og sel og
hval.
Það var bannað að borða hrossakjöt
við kristnitökuna hér á landi, af því að
hesturinn var nátengdur heiðnum trúar-
athöfnum og siðum.
Kjöt þessara dýra hefur yfirleitt verið
soðið, en ekki steikt. Einnig hefur mikið
verið þurrkað og nokkuð reykt, en salt
hefur lítið verið notað í gamla daga. All-
ar sláturafurðir hafa í heild sinni verið
kallaðar slátur og það orð, í gamla daga,
haft miklu víðtækari merkingu en nú
þekkist, þar sem slátur er oftast aðeins
notað um innyfli dýranna. Innyfli hafa
sjálfsagt verið notuð til matar eins og nú,
en kannski með nokkrum öðrum hætti, því
að ekki er getið um blóðmör. Aftur á móti
er talað um mörbjúgu, og er ekki alveg
fyllilega ljóst, hvað í þeim hefur verið,
nema um hafi verið að ræða mjög feitt
kjöt. Eftir kristnitökuna hefur neyzla
blóðs verið bönnuð eins og neyzla hrossa-
kjöts, af því að hvort tveggja hafði sér-
staka þýðingu í sambandi við heiðin blót.
Nautpeningi og sauðfé hefur verið slátr-
að á haustin, en einnig hafa menn slátr-
að eftir því sem á þurfti að halda um vet-
urinn og gripir sérstaklega verið aldir til
slátrunar. Að minnsta kosti hefur verið
nauðsynlegt að hafa slíka gripi við hin
heiðnu blót.
FISKUR
Fiskveiðar hafa vexáð stundaðar hér á
landi í fornöld eins og tíðkaðist í Noregi
í heimkynnum landnámsmannanna á
þeim tímum.
Fisktegundirnar hafa vei’ið svipaðar og
í dag, þorskur, ýsa, keila, lúða o.s.frv.
Fiskurinn hefur aðallega verið þurrkað-
ur og þannig borðaður hrár, nema í ver-
stöðvunum, þar sem nýr fiskur hefur auð-
vitað verið notaður líka.
I gamla daga borðaði fólkið harðfisk á
svipaðan máta og í dag er borðað brauð,
með smjöri. Kirkjan varð einnig að leyfa
fiskát á föstunni, fisk með vatni í stað
bi’auðáts, þar sem brauð vantaði. Það hef-
ur nefnilega verið mjög litið um mjöl-
mat á þeim dögum. Þótt eitthvað hafi ver-
ið ræktað af korni hér innanlands, þá hef-
ur það aldi-ei verið nema til hátíðabrigða,
og innflutningurinn hefur verið mjög
stopull eins og síðar verður nánar talað
um. En bátarnir voru yfirleitt litlir, og
þess vegna var ekki hægt að fiska fjarri
ströndum, og því hefur fiskaflinn oft verið
lítill og lítið verið á hann að treysta. Lýsi
var notað sem Ijósmeti, en einnig hefur
það eitthvað vei’ið notað til manneldis.
Það tíðkaðist einnig á miðöldum að flytja
út harðfisk, skreið og lýsi. Það er getið
um íslenzkt skreiðarskip í Yarmouth á
Englandi árið 1224.
Það er líklegt að mikið hafi verið um
lax og silung í ám og vötnum hér þá. Af
öðrum sjávarafla má nefna hákarl, sem
nokkuð hefur verið fiskaður, þótt ekki
hafi verið í fornöld. Hákarlinn var aldrei
borðaður nýr, því að nýr hákarl var álit-
inn eitraður og ómeltanlegur. Þess vegna
var hákarlinn grafinn niður og látinn
liggja í jörð í marga mánuði og síðan tek-
inn upp, skorinn í lengjur, þveginn og
þurrkaður. Þjóðsögurnar geta um þrettán
ára gamlan hákarl sem mesta hnossgæti.
Riklingur þótti og mikið sælgæti, en hann
er eins og kunnugt er framleiddur úr lúðu,
sem skorin er niður í mjóar lengjur og
þurrkaður. Þetta var dýr útflutningsvara í
gamla daga, en þó þótti rafabeltið lang-
HÚ9PREYJAN
11