Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Qupperneq 201

Ritdómar
199
Guðrún Kvaran. 2011. Nöfn Islendinga. Ný útgáfa. Forlagið, Reykjavík. 662
bls.
Nöfn íslendinga eftir Guðrúnu Kvaran og Sigurð Jónsson frá Arnarvatni var tíma-
mótaverk þegar ritið kom út hjá Heimskringlu, háskólaforlagi Máls og menning-
ar, árið 1991 (fyrsta útgáfa verður hér eftir skammstöfuð NIi og nýja útgáfan
NÍ2). Það hefur í tvo áratugi verið grundvallarrit um íslensk mannanöfn. Það var
um flest gerólíkt þeim ritum sem til voru um íslensk mannanöfn vorra daga; efnis-
meira, ýtarlegra og fræðilegra, og markmið og tilgangur allur annar en a.m.k.
þeirra verka sem voru nýbökuðum foreldrum til aðstoðar við að velja falleg nöfn á
börnin sín. Nú var hægt að fá upplýsingar um aldur nafna, uppruna þeirra og
myndun, beygingu og fjölda nafnbera á tilteknum tímum. Inngangurinn var fróð-
leiksnáma þeim sem vildu kynna sér sögu og þróun íslenskra mannanafna. Ritið
var rúmar 600 bls. að lengd, orðabókarhlutinn 519 bls. og inngangur á 77 bls. þar
sem grein var gerð fyrir ýmsum helstu grundvallaratriðum sem lúta að nafnfræði
persónunafna, en sár vöntun hafði verið á slíku á íslensku.
Nú kemur verkið út í annað sinn, og að þessu sinni undir nafni Guðrúnar
Kvaran einnar. Það er umtalsvert aukið og endurskoðað. Inngangurinn er að vísu
styttri nú en í fyrstu útgáfunni, 28 bls., en orðabókarhlutinn er alls orðinn 623 bls.
Þótt inngangurinn hafi styst er hann efnisríkur og tekur á flestu því sem fjallað var
um í NÍi. Ýmislegt nýtt er þar að finna, t.d. samanburð á tíðni eiginnafna 1997 og
2007, en ég hygg að margir eigi samt sem áður eftir að hafa bæði gagn og gaman
af inngangi fýrstu útgáfunnar, t.d. af listum og umfjöllun um gælunöfn sem þar er
að finna á tæpum fimm síðum á móti tæplega tveimur í NÍ2. Flettum hefur fjölgað
um liðlega tvö þúsund frá fyrstu útgáfu og segir höfundur í formála (bls. 7) að ein-
hverjar breytingar hafi verið gerðar á nær öllum flettum fyrri útgáfunnar. Saman-
burður á flettum hér og þar í báðum útgáfum staðfestir að sú er raunin. Letur-
flötur er reyndar sjónarmun minni en í fýrri útgáfunni en á móti kemur að nú er
letrið ívið smærra. í eldri útgáfunni voru iðulega heimildarvísanir í lok flettna en
þær hafa með öllu verið teknar út í þeirri nýju og er einungis vísað almennt í heim-
ildaskrá (sbr. inngang, bls. 9). Ég sakna þessara vísana en geri ráð fyrir að niður-
felling þeirra trufli ekki almenna lesendur. Hún veldur því hins vegar að stundum
kann að vera nauðsynlegt að leita í fýrstu útgáfu.
í ritdómi í Lesbók Morgunblaðsins 28. nóvember 1992 gagnrýndi Þórhallur
Vilmundarson sitthvað í fyrstu útgáfu Nafna íslendinga. Þar sem ég hef gripið
niður í þann ritdóm og skoðað NÍ2 sýnist mér að ritdómurinn hafi gagnast nýju
útgáfunni að flestu ef ekki öllu leyti, a.m.k. þar sem sömu atriði eru tekin fyrir.
Það er svo sannarlega eftirbreytnivert. í þessum dómi verður ekki kafað jafndjúpt
í stök atriði og í þeim fyrra, enda er hér fýrst og fremst um að ræða mat á annarri
útgáfu áður útkominnar bókar. Munur á fýrstu útgáfu og annarri er hér að vísu
meiri en gjarnan er á milli útgáfna sama rits; annar frumhöfundur er ekki lengur
tilgreindur, inngangur er í öllum meginatriðum nýr, miklu efni hefur verið bætt
Islenskt máltf (2011), 199-205. © 2011 íslenska málfmðifélagið, Reykjavík