Íslenzk tunga - 01.01.1961, Side 10

8
HREINN BENEDIKTSSON
‘(ég, hann) veit ekki’.4 Getur enginn vafi leikið á, að líta beri á
þessar tvær orðmyndir sem hina tvo hluta fornafnanna náthwd og
náthwelc.5 í fornensku kemur Iíka fyrir atvo. náthwœr ‘einhvers
staðar’ (sbr. hwœr ‘hvar, einhvers staðar’).
í fornháþýzku eru til sams konar ósamandregnar myndir, niweiz
huer ‘einhver’, niweiz huaz ‘eitthvað’, niweiz wanne ‘einhvern tíma,
einu sinni’, og í miðháþýzku, og raunar þegar í fornháþýzku, verða
til samandregnar myndir, neizwer, neizwas, neizwann, neizwar ‘eitt-
hvað, til einhvers staðar’, neizwá ‘einhvers staðar’, neizwie ‘einhvern
veginn’ (war ‘hvert, til hvaða staðar’, wá ‘hvar’, wie ‘hvernig’). Síð-
ar breiðast þessar myndir mjög út, einkum í allemannískum mállýzk-
um, og eru þær algengar þar enn í dag.6 í fornsaxnesku kemur einu
sinni fyrir nethuanan, nétuuanan ‘einhvers staðar að’.7 8
Telja menn það því engum vafa undirorpið, hvar uppruna þessa
fornafns sé að leita, bæði í íslenzku og vesturgermönsku málunum.
Virðast allir sammála um, að nokkur sé samandregið úr orðasam-
böndum, sem í hafi verið fornöfnin hver og hvað, eða á frumnorrænu
*ni-uiait-ek-hwarjaR og *ni-wait-elc-hwata,s og sé hér um að ræða
4 Sbr. 2. pers. nö-st ‘þú veizt ekki’, flt. nyton, þát. nysse, nyste o. s. frv.
5 Sjá t. d. Eduard Sievers, Altenglische Grammatik (ný útg. eftir Karl
Brunner; Halle, Saale, 1942), 276—277, §§341—342, 344, 1—2; 367, §420, 1
með Anm. 1; sbr. einnig s. 95—96; A. Campbell, Old English Grammar (Ox-
ford 1959), 292—294, §§716—718, 723; sbr. einnig s. 113, §265; s. 147,
§354; s. 188, §469.
8 Sjá t. d. W. Wilmanns, Deutsche Grammalih, II (Strassburg 1896), 581,
§431, 8; K. Weinhold, Mittelhochdeutsclie Grammatik (2. útg.; Paderborn
1883), 551, § 496; Jacob og Wilhelm Grimm, Deutsches Wörterbuch, VII (Leip-
zig 1889), 593—594; Jacob Grimm, Deutsché Grammatik, III (endurpr. útg.;
Gútersloh 1890), 66 og 700.
7 Sjá J. H. Gallée, Altsachsische Grammatik (Halle og Leiden 1910), 94,
§ 116; 174, §259.
8 Sjá t. d. F. Holthausen, Vergleichendes und etymologisches Wörterbuch
des Altwestnordischen (Göttingen 1948), 206, s. v. nakkvar-r, naklcvat; Jan de
Vries, Altnordisches etymologisches Wiirterbuch (Leiden 1961), 404, s. v.
nakkvar; E. Hellquist, Svensk etymologisk ordbok (3. útg.; Lund 1957), I, 713,
s. v. nágon. — Fyrstur mun hafa komið fram með þessa skýringu A. Uppström,