Íslenzk tunga - 01.01.1961, Side 18

16
HREINN BENEDIKTSSON
íyrir í G (nacquar 8035). Er þessi tillíking hliðstæð því, er huat-
uetna, huaruetna verða huetuetna, hueruetna.20
Sérhljóðið í fyrra atkvæði orðmyndanna n0kkuat, þgf. npkkue,
er, ef til vill, orðið til við to-hljóðvarp af e, og væri það hliðstætt
hljóðvarpinu í beygingu fornafnsins enge (0nguan, 0ngom o. s. frv.),
þar sem e er einnig komið af ei;21 sjá þó síðar (§ 11).
Stofnmyndin nakkuar-, sem kemur örsjaldan fyrir í elztu hand-
ritum,22 og einnig stöku sinnum í síðari 13. aldar handritum, svo
og einu sinni í hendingum í dróttkvæðum, er sennilega orðin til við
ummyndun stofnmyndarinnar nekkuer- vegna áhrifa frá hvk.
nakkuat, þ. e. a. s. er eins konar nýmyndun eftir hvk. Aðaleinkenni
í beygingu þessarar stofnmyndar, sem sýnir, að hér er ekki um upp-
runalega hliðstæðu við nekkuer- að ræða, er, að i (eða j) kemur
hvergi fram (þf. et. kvk. nakkuara, aldrei *nakkuaria o. s. frv.).23
20 Ósennilegt er, og raunar óhugsandi, að e í huet-, huer- sé til orðið við
i-hljóðvarp af a, er rótarsérhljóðið í -uetna hafi valdið, svo sem Noreen, Altisl.
Gr., 61, telur. Enda þótt i kunni að vera upprunalegt í þessu orði (gotn. waihts,
fe. tviht o. s. frv. < *wiht(i)-/*weht- < i. e. *wikt(i)- eða *wekt(i)■; sjá t. d.
S. Feist, Vergleichendes Wiirterbuch der gotischen Sprache (3. útg.; Leiden
1939), 543), þá hefur i breytzt í e mjög snemma (sjá Noreen, Altisl. Gr., 100;
sbr. einnig tilsvarandi breytingu u>o í dohtrir á Tune-steini, 5. öld), nema ef
i eða u fór á eftir (sbr. tvímyndirnar uéttr : -uitr). I orðmyndunum huat-, huer-
uitna er i því vafalaust ekki gamalt, heldur til orðið við þá breytingu, er varð á
táknun sérhljóða í áherzlulausum atkvæðum á 12.—13. öld (e, o > i, u; sjá
síðar, § 6).
21 Sjá Noreen, Altisl. Gr., 82.
22 Langflest af þeim dæmum um þennan stofn, sem talin eru í töflu I, eða 21
af 24 eru úr G .
23 Óhugsandi má teljast, að nakkuar- sé samsctt af fornafninu huarr, sem sé
hliðarmynd við huerr, eins og Noreen, Altisl. Gr., 321, telur, í fyrsta lagi vegna
þess að myndin huarr er ekki til í íslenzku, og í öðru lagi vegna þess að í norsku
og sænsku, þar sem hún er til, er hún greinilega ekki mjög gömul. f elztu hand-
ritum norskum kemur hún aðeins einu sinni fyrir (í hómilíubókinni norsku;
Gustav Indrebp, Gamal norsk homiliebok; COD. AM 619 4° (Oslo 1931),
11931), og í bréfum og skjölum kemur hún ekki fyrir fyrr en eftir 1332, utan
einu sinni í bréfi frá 1291. Eftir það kemur hún hins vegar fyrir í miðnorsku,
og virðist einkum vera austurnorsk. Sjá Marius Hægstad, Gamalt trOndermaal