Íslenzk tunga - 01.01.1961, Side 27

OAKV. FORN. NOKKUR, NOKKUÐ
25
IX
Af þeim dæmum, er nú hafa verið rakin, sést, að breytinga á stofni
þessa fornafns verður fyrst vart annars vegar í þgf., en hins vegar í
nf. et. kvk. og nf.-þf. flt. hvk. Gildir þetta í elztu handritum, S og G,
bæði um o- og wo-myndirnar. Má augljóst vera, að hér getur ekki
verið um tilviljun að ræða, heldur er hér að leita upphafs hinnar sið-
ari þróunar, en þessi elztu dæmi sýna glögglega, að þessi þróun hefur
í upphafi beinzt inn á tvær brautir:
1) 011 dæmin með uo heyra til stofninum nakkuar-, enda eru flest
elztu «o-dæmin úr því handriti, er flest hefur dæmin um stofnmynd-
ina nakkuar-, sem sé G (sjá neðanmálsgr. 22). í fyrsta atkvæði þess-
ara dæma táknar o því o, svo sem algengt var, enda er í G enn gerð-
ur skýr greinarmunur á p og </>. Þessar orðmyndir eru þannig eðlileg-
ar áhrifsmyndanir af stofninum nakkuar- með sérhljóðaskiptunum
a : o í áherzluatkvæði og a : o (síðar u) í áherzlulausri stöðu (sbr.
t. d. gamall : gpmol, dómare : dómorom). Ekki er þó endilega um
sams konar áhrifsbreytingu að ræða í báðum tilvikum. í npkkuor er
venjuleg (formfræðileg) áhrifsbreyting; kvk. et. og hvk. flt. mynd-
uðust með sérhljóðaskiptunum a : p og a : o, sbr. gamall : gomol. En
i npkkuorom er kerfisbundin áhrifshljóðbreyting, þar sem a gat af
hljóðkerfislegum ástæðum ekki staðið í fyrsta og öðru atkvæði á
undan o (u) í þriðja atkvæði, heldur tóku p og o sjálfkrafa sæti þess
í þeirri stöðu.30 Dæmin um þgf. npkkuorom eru og ætíð i-laus, og
kemur það heim við beygingu stofnsins nakkuar- (§3).
2) Hið sama getur hins vegar ekki átt við um dæmin með o, þar
sem þau hafa 0 í fyrsta atkvæði, sem ekki skiptist á við a í beygingu,
enda eru flest þeirra úr S, þar sem stofninn nakkuar- er sjaldgæfur.
Þess vegna getur o í öðru atkvæði þessara orðmynda heldur ekki
hafa myndazt við sérhljóðaskiptin a : o.40
30 Sjá „Phonemic Neutralization and Inaccurate Rhymes," Acta Pliilologica
Scandinavica, XXV (1962), 86—87.
40 o í nockorom S 1987 og noccor G 2510 téknar því 0, enda var sá ritháttur