Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 130

126
RITFREGNIR
ar hafa orðið fyrir merkingaráhrifum úr þýzku. Skelkja merkir annars líka
‘geifla sig’, sbr. fœr. skelkja ‘gretta (sig)’, og er sú merking orðstofnsins efa-
laust upphafleg, enda er hann kominn af rótinni *skel~ ‘skakkur’ í skjalgr,
skolla o. s. frv.
Osennileg þykir mér sú kenning höf., að sverðsheitið skelkingr sé leitt af
skelkr ‘ótti’, en sk^lkvingr af skolkr (sverðs- og hjálmsheiti), sem á að merkja
‘skelfir’ og vera skylt skelkr. Sverðsheitið skolkr (í þulum) er naumast neitt í
ætt við skelkr, sbr. v. 1. skalkr. Þessar tvimyndir orðsins gætu bent á upphaf-
legan u-stofn, *skglkr, og er eðlilegast að hugsa sér, að sverðsheitin skelkingr
og skfllkvingr séu af honum leidd, og mismunandi hljóðfar þeirra þá skiljan-
legra. Orð þessi eru líklega í ætt við sæ. máll. skálk ‘bjálkaendi’, fær. slcálkur
‘trjábútur, neðst á sperru’.
Um so. skrjá og skreyja (f.) aðhyllist höf. skýringar Holthausens (skrjá sk.
lit. skriéti, skreyja sk. nno. skr0ya, ísl. skrjóðr). En á skræfa ‘hugleysingi’ hef-
ur hann eigin skýringu og telur það í ætt við ísl. skrjája og skraja. Alll er þetta
lieldur vafasamt. Samjöfnun skrjá og lit. skriéti er nokkuð langsótt, því að lit.
orðið á sér enga beina samsvörun utan baltneskra mála. Skýringin á skreyja er
að nokkru reist á misskilningi. í hinni nýnorsku orðsifjabók A. Torps segir, að
nno. skr0ya sé skylt nno. skraue og skrjoe (ísl. skrjóðr), en físl. skreyja er ekki
nefnt, enda gerir Torp ráð fyrir, að nno. orðin hafi d í stofni, skr0ya <
*skr0yda. En svo taka menn að jafna saman físl. skreyja og nno. skr0ya, sem vel
má vera rétt, en halda jafnframt ættfærslu Torps á skr0ya, sem reist er á allt
öðrum forsendum.
Um skýringuna á skrœja á höf. raunar fyrirrennara, því að Björn Halldórsson
þýðir orðið með ‘homuncio, meticulosus jactator’, og gerir sjálfsagt ráð fyrir
skyldleika við so. skrjája. Annars er þýðing Björns, ‘gortari’, í mótsiign við aðr-
ar heimildir og vísast tilorðin í sambandi við ákveðnar hugmyndir um ætterni
orðsins. Isl. skrœja merkir fyrst og fremst ‘hugleysingi’, en líka ‘þreklaus eða
hurðalítill maður’, sbr. ennfremur nno. skrœven ‘myrkhræddur’. Ekki get ég
ættfært þessi orð með neinni vissu, en eðlilegast þætti mér, að þau væru skyld
sín á milli, skrjá < *skrewön, skreyja < *skraujön og skrœja e. t. v. < *sltré■
wiön. Þau virðast ekki eiga beinar hliðstæður í öðrum germönskum málum, en
gætu verið í ætt við þ. máll. schruwen ‘hræðast’ og holl. schrom (< *skrau-m-)
‘fælinn, hræddur’. Vera má, að ísl. skrgggr og so. skröggva séu af þessum sama
toga, sbr. „Brúsi átti byggð í helli/hann var klæddur skinni/karl skröggvaði
undir hörpu sinni“ (]arlsmannssaga og Hermanns, bls. 35), en ekki skal það
rætt frekar hér.
Ég hef nefnt það áður í umsögn um þessa bók, að valt sé að treysta þeim
orðum, sem aðeins koma fyrir í þulum og engar eldri eða traustari heimildir
eru um. Kemur þar margt til. Þeir, sem þulurnar settu saman, kunna að hafa