Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 132

128
RITFREGNIR
öðrum, er sævarþulum var steypt saman og stokkað og rímað upp á ný. Eftir-
tektarvert er, að varrsími kemur þar hvergi fyrir, en bæði sími og vgrr (v. 1.
varr) ‘kjölrák, árarfar’.
Það er jafnan erfitt að skýra heiti, þegar merkingin er rúm, ekki er vitað, að
hvaða eigindum nafnið lýtur, og engin bein samsvörnn í skyldum málum. Höf.
telur t. d. eins og H. Falk, að sverðsheitið skreyjir sé í ætt við físl. skreyja
‘hlaða, stafla’. En hví skyldi það ekki eins geta átt skylt við nísl. skrauja,
skreyja ‘skrjáfa’ og skroja ‘hávaðakvendi, fuglsheiti’, sbr. sverðsheiti eins og
gelmingr, gjallr, skerkir? l.íku máli gegnir nm kvennaheitin svanni, snót o. fl.
Bæði höf. og Ilolthausen telja, að svanni sé skylt lo. svinnr, og liafa sjálfsagt
tekið það eftir Eddukvæðaskýringum H. Gerings. Þetta er þó tilgátan einber,
slyðst ekki við neitt í kunnri merkingu orðsins, og þessi hljóðskiptamynd við
svinnr annars óþekkt í germ. og ie. málum. Eins vel mætti hugsa sér, að svanni
væri myndað af germ. rótinni *swen- : *swan- í ísl. svanr og fe. geswin(n)
‘söngur, lag’ og merkti eiginlega ‘hávær kona’. í Snorra-Eddu segir svo: „Sprund
ok svanni Iv. I. svarri ok svanni] heita þær konnr, er mjQk fara með dramb ok
skart.“ En vafasamt er að sjálfsögðu, hvort mikið er upp úr þeirri skilgreiningu
leggjandi.
Tunglsheitið skarmr er að ætlun höf. skylt so. skarma ‘dragnast’ eða so.
skera. Skarmr er raunar mjög vafasamt orð, lesafhrigði við skam(m)r, sem líka
er tunglsheiti í þulum. Það er því lítt til ættfærslu fallið, en sé út í það farið, er
þó nærtækara að bera það saman við sæ. máll. skarma ‘blika’. Skarma ‘dragn-
ast’ („skarmtak þá til Karmtar" í Ketils þætti Hængssonar) er sjálf dálítið
grunsamleg, sbr. þát.-endinguna, en ættfærsla höf. og Holthausens (sk. aukn.
skarkr) þó enn grunsamlegri. Og skal nú ekki fjölyrt frekar um skáldamál.
Iiöf. efast um tilvist kvk.-orðanna slaug og orSaslaug ‘flimtan’ og ætlar, að
þetta sé yngri mynd fyrir *slpgr, sk. lo. slœgr og so. slá. Ég hef litið á þá staði,
þar sem orðið kemur fyrir, og sé enga ástæðu til að efast um sanngildi þess.
Myndin orSslaug (orSslog, orSslög) þekkist einnig í yngra máli, Skáldhelga-
rímum, ritum Guðbrands biskups og Vísnabókinni. í Vísnabókinni hefur au-ið
hreytzt í ö, svo sem eðlilegt er í áherzlulitlum seinni lið, og orðið er beygt sem
hvk.-orð í flt. Mér þykir ekki ólíklegt, að slaug svari til fær. sley ‘slaður, mas’,
og vel mega þessi orð vera í ætt við nísl. slugsa ‘slóra, þvaðra’ eins og Alex-
ander Jóhannesson hefur getið til, sbr. svipaða merkingarþróun í slajur, slufur
o. fl.
Höf. nefnir skýringu Holthausens á so. tóra (sk. lit. daráu ‘gera’) og þykir
hún ósennileg, en gizkar sjálfur á skyldleika við tara (f.) og tjprn. Ekki er það
heldur líklegt, með því að allt bendir til, að upphafleg merking þessa orðstofns
sé ‘lýsa, loga (dauft)’, sbr. ísl. fær. nno. tóra ‘loga dauft, hjara’, nno. tórla ‘lýsa
dauflega’, nísl. tóra (f.), tór (m.) ‘ljósblettur, bjarmi í lofti, skýjaglenna’. So.
tóra er líka höfð um blik eða skýjarof, þaS tórir í hafi. Orðstofn þessi er ef til