Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 142

138
RITFREGNIR
hjaSna; fær. lo. hjaðin virðist benda á upphaflegri merkingu orðstofnsins, sem
kynni að auðvelda ættfærslu lians. Fær. jaðra- eða jarðarkona (f.) er nafn á
fugli, sbr. ísl. jaðrakan, jaðreki, jaðreka o. s. frv.; fær. lámur (m.) ‘loppa,
hreifi, (vinstri) hönd’: ísl. lámur; fær. blása í keym, lcjóm: ísl. blása í kaun.
Orðtakið merkir ‘blása í samanlagðar lúkur’, sbr. hjaltl. gjomek ‘lúkur, gaupn-
ir’; ísl. orðið á því naumast nokkuð skylt við kaun ‘sár’, en kynni að hafa
fengið n-ið þaðan. Halda eða hava jyri gjflldur, gjóldum merkir í fær. ‘hafa e-n
að fífli’ og á ef til vill eitthvað sammerkt við ísl. verða að gjalti.
Stundum geymir fær. ýmis tilbrigði í hljóðfari orða og merkingum, sem
koma á óvart og við hefðum annars haldið, að væru séríslenzk, sbr. t. d. að gil
(n.) merkir í fær. ‘klettaskorningur, lautardrag’, en líka ‘lækur, á’, og ‘mórauð-
ur’ heitir þar ýmist móreyður eða morreyður.
I>að er ekki ætlunin að ræða hér hljóðfarsleg eða merkingarleg sérkenni fær-
eysks máls, en nefna má það t. d., að stafavíxlan lætur þar mjög til sín taka,
ólíkt því sem er í íslenzku, og gerir orðafarið framandlegra í okkar augiim.
Mætti nefna þar til mörg dæmi, svo sem darva ‘tefja’: nno. davra; durva ‘móka’:
ísl. dyjra; fir(i)valdur (in.): físl. fijrildi; t0lpa (so.): ísl. tœpla; silpa (f.)
‘húðsepi neðan á fuglsnefi’, < *sipl-: ísl. sepi; jilpur (m.), fúlpur (m.), nilk
o. fl. o. fl. Þá virðist svo sem færeyska sé að sumu leyti hlutstæðara mál en
íslenzka, og mætti henda á ýmislegt því til áréttingar, svo sem notkun á ýmsum
líkamshlutaheitiim um skapsmuni. Orð eins og trantur, trónur og stjplur eru
t. d. notuð í þessari veru. Tað cr ringur trantur (stjfllur) á honum ‘hann er í
slæmu skapi’. Rottur (m.) er líka liaft um geðsmuni, rottasiður lo. ‘leiður í
skapi’, og er efalítið sama orð og nno. rott ‘trýni’, enda þótt sú merking orðsins
komi ekki fyrir í færeysku. Eins sýnist bannhelgi og nóa- eða feluorð skipa
meira rúm í færeysku en íslenzku, þótt ekki komist færeyska þar til jafns við
hjaltlenzku. Má minna liar á orð eins og juva (f.), jumma (f.) og vesa (f.), sem
færeyskir sjófarendur nota um rcyk, hvimis eða hvinis (felunafn á sofnhússópi)
og gestur ‘tjaldur’ o. s. frv.
Það lætur að líkum, að Færeyingum hafa liorizt ýmsir hlutir og hugmyndir
frá öðrum þjóðum, sem þeir hafa orðið að gefa nöfn. í þeim efnum virðast þeir
íylgja svipaðri stefnu og íslendingar, reyna að forðast tökuorð, en smíða ný-
yrði úr innlendu efni. Eru nýyrðin mörg liver gerð með hliðsjón af íslenzku, og
nægir þar að nefna dæmi eins og jarðjrfiði, máltráður, verkbann, verkfall og
verkfrœðingur, tekin af handahófi.
Ég læt nú lokið þessu siindurlausa spjalli um orðabókina færeysku. Það átti
aldrei að verða ritdómur í eiginlegum skilningi, en ætlunin fyrst og fremst sú
að vekja athygli á þessari velgerðu og gagnlegu bók, sem er þó raunar ekki
nema einn þáttnr þess starfs, sem nú er innt af hendi í færeyskum fræðum. Þeir
tímar eru löngu liðnir, er norrænir málfræðingar gátu látið sér nægja að ein-
blfna svo til á fornnorrænu, og menn hafa raunar löngu uppgötvað gildi