Vera - 01.05.1989, Blaðsíða 3

KLÆÐI
FJALL-
KONUNNAR
Við íslendingar höfum sniðið okkur þjóðfélagsstakk sem við höfum
kennt við velferð. Öll höfum við lagt eitthvað af mörkum í þessa flík,
mis áberandi þó.
Stakkurinn okkar hefur breyst frá einum tíma til annars allt eftir því
hverjir áhrifavaldar hafa verið í samfélaginu. Við höfum fengið ný snið
erlendis frá sum við hæfi önnur óhæf og það hefur verið okkar böl j^egar
þröngsýnir valdhafar hafa með góðu eða illu viljað skella bótum á stakk-
inn þar sem engra bóta var þörf og sumar bætur hafa enda reynst kolgöt-
óttar. Þannig var t.d. með samræmda grunnskólaprófið, sem átti að
skapa jöfnuð en skóp ójöfnuð með normalkúrfuaðferðinni alræmdu.
Þar var ákveðið fyrirfram að svo og svo mörg prósent nemenda skyldu
fá hæstu einkunn og jafn margir skyldu falla, alveg sama hver kunnáttan
var. Slíkt kerfi átti auðvitað ekki við í svo smáu samfélagi sem okkar og
á líklega hvergi við.
En alversta dæmið um erlenda tísku sem flutt hefur verið hingað á
seinni tímum var þó þegar nokkrir ungir eldhugar komu og vildu troða
fjallkonunni í kjól járnfrúarinnar Margretar Thacher. Þegar sýnt var að
járnfrúarkjóllinn passaði engan veginn á Fjallkonuna tóku þeir sig til og
reyndu að sauma velferðarkyrtil hennar upp og þau missmíð munu
verða okkur dýr.
Það var vorið 1983 sem tilraunin með frjálshyggjukjól járnfrúarinnar
hófst. Þá var ýtt undir hið „frjálsa framtak" á öllum sviðum oggrái fjár-
magnsmarkaðurinn blómstraði, einstaklingar tóku að selja vinnu sína
sem atvinnurekendur væru og misstu um leið rétt til atvinnuleysisbóta
og lífeyrissjóða (erlendum fyrirtækjum opnuðust leiðir til að eignast
hluta í íslenskum), sem er viss leið til að missa fjárhagslegt sjálfstæði
okkar.
Og enn gengur saumaskapurinn, ný stjórn tók við af þeirri sem ól
frjálshyggjudrauginn og kennir hún sig við samvinnu og félagshyggju.
Samvinnan virðist þó helst um það að tolla í stólunum en félagshyggja
er enn ekki mjög áberandi. Þannig virðast uppi raddir um að skerða og
skera niður félagslega þjónustu en selja hana ella þeim sem greitt geta.
Félagssamvinnustjórnin okkar segir að við verðum að taka höndum
saman og sætta okkur við lágt kaup og krónutöluhækkun. Krónutölu-
hækkun kemur auðvitað þeim lægst launuðu best og er ekki nema gott
um það að segja, einnig sú breyting að lífaldur ráði launaþrepi í lægstu
launaflokkum. Það kemur vel mörgum konurn, sem fara seint út á
vinnumarkaðinn. En það er ekki nema eðlilegt að fólk með langt nám
að baki festi augu á það, að þeir sem selt hafa vinnu sína sem atvinnurek-
endur, fá ntiklu hærri greiðslu en fastlaunafólk og vilja rétta hlut sinn í
þeim samanburði. Margs er þó að gæta í þessu sambandi einkum þó þeg-
ar atvinnuleysi vofir yfir.
Nú virðast blikur atvinnuleysis á lofti, fyrirtæki falla eins og blóm í
haustfrosti, og þrátt fyrir það að almenningur glenni upp skjáina við
það að sjá ,,fallit“, uppadrengi frjálshyggjunnar rísa upp næsta dag eins
og Æsir gerðu í Valhöll forðum og stofna nýtt fyrirtæki og svo e.t.v. enn
annað þá vitum við, að slíkt gengur ekki lengi. Einhverjir verða að bera
skaðann. í svo litlu samfélagi sem okkar vitum við að byrðarnar leggjast
á okkur öll og upphafsmennirnir verða fyrr en varir líka að axla ábyrgð-
ina, og gera það líka margir, ekki skal öðru haldið fram. F.n vegna þess
að við berum öll skaðann, verðum við líka öll að eiga hlut að því sem
arður er að. Þess vegna gengur kerfi frjáls réttar hins sterka ekki hjá okk-
ur, hér er enginn svo sterkur að hann geti verið viss um að þurfa ekki
að styðjast við hinn veika. Því er búnaður félagshyggju og samhjálpar
eini búningurinn sem við getum skautað.
íslendingar standa nú frammi fyrir minnkandi atvinnu og skertum
fjárhag. Flest erum við bundin á klafa ótal fjárhagslegra skuldbindinga.
Stjórnvöldum ber því í dag skylda til að sníða stakkinn okkar upp. Við
þurfum að ganga í gegnum breyttar vinnutímareglur, þannig að allir geti
haft vinnu þótt styttri sé en gerist í dag. Það er helgur réttur hvers karls
og konu. En við þurfum líka að temja okkur sjálfsþurftarbúskap heimila
og breyta viðhorfum okkar til neyslu og neysluvenja. Við þurfum að
skafa af okkur ,,frjálshyggjumaskann“, og gera okkur grein fyrir því að
við getum lifað miklu frjálsara og skemmtilegra lífi en því sem neyslu-
hugmyndafræðin býður upp á. íslensk þjóð hefur alla burði til að kom-
ast vel frá vandanum.
Guðrún Halldórsdóttir
■ x/ ■ ■ c «. i ixrij]XLV.s
FREKAR FIS-LÉTT EN NÍÐ-ÞUNG 4
Rætt við Veru Siemsen og Ólöfu
Tómasdóttur, sem hanna, sauma
og selja föt á þungaðar konur
MEÐFERÐ í STAÐ
FANGELSISVISTUNAR S
Liv Finstad norskur afbrotafræð-
ingur lýsir hugmyndum sínum
um nýjar refsiaðferðir vegna kyn-
ferðisafbrota
ERU KONUR KONUM VERSTAR? 8
Togstreita milli kvennastétta er al-
þekkt fyrirbæri — en hvers
vegna?
fullfarir að
bera SJÁLFIR ÁBYRGÐ 11
Rætt við Kristínu Á. Guðmunds-
dóttir og Birnu Ólafsdóttur um
afstöðu sjúkraliða
VERÐUM AÐ VINNA SAMAN 13
Sigþrúður Ingimundardóttir fjall-
ar um málefni hjúkrunarfræðinga
FYRSTA FLOKKS STARFSFÓLK 14
Rætt við Selmu Dóru Þorsteins-
dóttur um viðhorf fóstra til
fóstruliða
TRÚUM EKKI AÐ NÁMID
FARI AF STAD ÁN SAMRÁÐS 16
Þórunn Sveinbjörnsdóttir lýsir af-
stöðu Sóknarkvenna til hugmynd-
arinnar um fóstruliða
TIL FORYSTU 18
Vera kynnir starfsemi ITC
ROSA LIKSOM 20
Spjallað við finnska listakonu
ÞETTA ER MITT LÍF 24
Sigríður Kristinsdóttir leysir frá
skjóðunni
VELGENGNI SVIK
VID ALLT KVENKYNIÐ 28
Grein um erfiðleika kvenna við
stjórnunarstörf
BLINDUR NIÐURSKURÐUR 34
Borgarspítalinn sveltur
ÞANN DAG URDU ... 31
Umræður um samningamál
„FORELDRAEKKJUR" 33
Rætt við Málmfríði Sigurðardótt-
ur um nýtt lagafrumvarp
SAMEIGINLEGT FRAMBOÐ 36
ÚR LISTALÍFINU 38
3