Vera - 01.05.1989, Blaðsíða 9

VERA ræddi þessi mál m.a. við Söl-
vínu Konráðs sálfræðing og námsráð-
gtáfa í Menntaskólanum við Hamra-
hlíð. Hún benti á að þegar sjúkraliða-
náminu var komið á hafi samfélagið í
raun verið að bjóða upp á stutt, ódýrt
nám sem væri til þess fallið að ná kon-
um út á vinnumarkaðinn. Það voru
líka öðrum fremur fullorðnar konur
sem sóttu í sjúkraliðanámið í fyrstu.
Þetta voru konur sem langaði til að
læra og völdu að fara í stutt nám sem
þær töldu sig ráða við og sem gæfi
þeim öruggan aðgöngumiða að
vinnumarkaðnum. Sagði Sölvína að
þarna kæmi m.a. í ljós vanmáttar-
kennd kvenna. Þessar konur hefðu
hins vegar komist að því að þær réðu
mjög vel við þetta og nú væru margar
þeirra ýmist búnar að fara í gegnum
eða væru í öldungadeildum fram-
haldsskólanna og þá oftar en ekki
með áframhaldandi nám í huga
ótengt sjúkraliðanáminu.
Margar þessara kvenna höfðu fjöl-
breytta lífs- og starfsreynslu og komu
jafnvel með þekkingu inn á sjúkra-
húsin sem hvorki læknar né hjúkrun-
arfræðingar höfðu. Valda- og áhrifa-
leysi þeirra gerði það hins vegar að
verkum að þeim fannst og finnst sér
enn misboðið.
Sjúkraliöar telja sjálfir að meðal
þeirra gæti mikillar starfsóánægju og
kenna m.a. um stöðu sjúkraliða í heil-
brigðiskerfinu og lélegum launakjör-
um. Þetta er eflaust hvort tveggja rétt
en jafnframt vaknar sú spurning
hvort ein af ástæðunum geti ekki ver-
ið sú að ef að líkum lætur hefur all
nokkur hópur sjúkraliða valið starfið
af öðrum ástæðum en þeim að þær
hafi fyrir því sérstakan áhuga.
Könnun sem Sölvína hefur gert á
starfsánægju 6 starfsstétta kvenna
rennir stoðum undir þessa kenningu.
I könnuninni bar hún saman starfs-
ánægju þriggja kvennahópa úr hefð-
bundnum kvennastéttum þ.e. kenn-
ara, hjúkrunarfræðinga og einkaritara
og þriggja kvennahópa úr hefð-
bundnum karlastéttum þ.e. lækna,
verkfræðinga og forstjóra í fyrirtækj-
um. Komst hún að því að það er eng-
inn munur á starfsánægju milli þess-
ara stétta þrátt fyrir það að seinni
hópurinn sé betur launaður og hafi
alla umræðuna, um að konur eigi að
sækja inn á ný svið í atvinnulífinu, á
sínu bandi. Það sem máli skiptir er af
hverju starfið var valið. Þær konur
sem völdu sér starf út frá eigin for-
sendum en ekki tísku eða hagnýti
voru ánægðari en hinar. Þeim mun
meira aðlaðandi sem starfið var fyrir
einstaklinginn þeim mun ánægðari
var hann.
Eg spurði Sölvínu hvort ein af
ástæðunum fyrir togstreitu milli
kvennastétta s.s. hjúkrunarfræðinga
og sjúkraliða gæti verið sú að konur
ættu erfitt með að stjórna öðrum
konum og konur ættu erfitt með að
lúta stjórn annarra kvenna. , Já, það
er hugsanlegt" sagði Sölvína. ,,Kon-
um finnst þær mjög jafnar og finnst
að þær eigi að vera það. Ef kona er í
yfirstjórn fyrirtækis eða stofnunar
kemur fljótlega fram óánægja, sér-
staklega hjá þeim konum sem þar
starfa. Þegar starfsmenn eru beðnir
að meta yfirmenn sína með því að
gefa þeim stig fyrir ákveðna þætti í
fari þeirra, þá kemur gjarnan í ljós að
konur meta aðrar konur í stjórnunar-
störfum mjög lágt. Þær þykja tor-
tryggnar og eru taldar misbeita valdi
hafi þær það. Ef maður túlkar þessar
niðurstöður þá verður í fyrsta lagi að
leggja áherslu á að það er svo nýtt að
konur séu í stjórnunarstörfum að það
þarf aðlögunartíma. Uppeldi og fé-
lagsmótun kvenna á vinnumarkaði er
hvorki miðuð við að stjórna né að
vinna undir stjórn kvenna. Þar af
leiðir að konur eru tortryggnari gagn-
vart konum sem hafa völd en körlum.
Þetta getur kannski skýrt eitthvað af
þeirri togstreitu sem er milli kvenna-
stétta þar sem önnur stéttin stjórnar
hinni. Annars getur verið varhuga-
vert að yfirfæra kannanir sem þessar
frá einu samfélagi til annars. Bæði eru
svona kannanir svo nýjar og eins eru
menningarheimarnir oft á tfðum
ólíkir. Það þarf að skoða þetta út frá
LJósmynd: Anna Fjóla
Gísladóttlr
hlutverki kvenna í menningarheild-
inni.“
Sölvína benti jafnframt á að á ís-
landi væri mjög lítið um starfslýsing-
ar og því yrði verksvið einstakra
starfsstétta oft mjög óljóst. Þetta ætti
sinn þátt í því að skapa togstreitu.
Hlutlægar starfslýsingar væru aftur á
móti mjög áhrifarík tæki í fræðslu og
kynningu á störfum og vel til þess
fallnar að rífa niður staðlaðar hug-
myndir ungs fólks um störfin. Hún
sagði að lokum að það væri sitt mat
að það eina sem sjúkraliðar gætu gert
í sínum málum í dag væri að skoða
námsskrár í gegnum árin og athuga
hvort það væri samræmi milli náms
og starfa. Ef svo væri ekki væri aðeins
um annað tveggja að ræða, minnka
menntunarkröfurnar þannig að þær
samræmist starfsréttindunum eða
auka starfsréttindin þannig að þau
samræmist þeirri menntun sem
sjúkraliðar hafa að námi loknu.
Hjúkrunar- og aðhlynningarstörf
eru dæmigerð kvennastörf sem kon-
ur hafa margra alda reynslu í að sinna
en á sjúkrahúsunum er búið að inn-
lima þau í kerfi sem konur hafa ekki
mótað nema að takmörkuðu leyti.
Skipulagi sjúkrahúsa hefur stundum
verið líkt við það skipulag sem ríkir í
háborg karlveldisins — hernum.
Hver maður á sínum stað í þaulskipu-
lagðri goggunarröð frá hinum æðsta
til hins lægsta. Eftir því sem ofar dreg-
ur í röðinni aukast formlegar skyldur
og ábyrgð einstaklingsins á sjálfum
sér og hinum sem neðar standa. Ekki
skal dregið úr mikilvægi þess að hver
starfsmaður á sjúkrahúsi þekki sitt
hlutverk en skipulag sem þetta er
engu að síður í algerri andstöðu við
hugmyndir kvennahreyfingarinnar
um völd og ábyrgð. Konur hafa af því
langa reynslu að það er fremur til þess
fallið að ala á sundrungu kvenna en
auka samstöðu þeirra.
Það á því við í því máli sem hér hef-
ur verið til umfjöllunar — eins og svo
mörgum öðrum — að það er ekkert
að konum heldur kerfinu.
— isg.
9