Vera - 01.05.1989, Blaðsíða 8

ERU KONUR
N U M
Þeim kvenna-
stéttum sem starfa
viö hjúkrun, upp-
eldi og umönnun
fjöigar stöðugt. Á
sjúkrahúsunum
höfum við txl.
hjúkrunar-
frœðinga, sjúkra-
liða og starfs-
stúlkur og ef að
líkum lœtur verður
þess ekki langt að
bíða aö á dag-
vistarheimilunum
verði fóstrur, fóstru-
liðar og starfs-
stúlkur. Þessar
þrjár kvennastéttir
sem vinna saman
á hvorum stað eru
svo nákomnar hver
annarri að það fer
varla hjá því að
þœr stigi endrum
og sinnum ofan á
tœrnar hver á
annarri. Og sú
hefur líka verið
raunin. Togstreita
milli þessara
kvennastétta er
allþekkt fyrirbœri
og fjallar VERA um
hana í greinum og
viðtölum sem hér
fara á effir.
Þessi spurning vaknar óneitanlega
þegar skoðuð er togstreita milli ým-
issa kvennastétta. Einhverjum finnst
sjálfsagt liggja beint við að svara
spurningunni játandi og geta án efa
tilfært ýmis dæmi því til sönnunar.
Dæmin geta öll verið rétt en hverju
þau bera vitni er túlkunaratriði. Ef
konur eru konum verstar er það tæp-
ast vegna eðlis þeirra eða ásetnings
heldur vegna aðstæðna. í þessu sam-
bandi er t.d. athyglisvert að skoða að-
stæður hjúkrunarfræðinga og sjúkra-
liða.
Á undanförnum áratugum hefur átt
sér stað mjög ör þróun innan heil-
brigðiskerfisins. Þetta hefur haft það
í för með sér að starfsstéttir hafa orð-
ið fleiri og sérhæfðari. Það þarf ekki
að líta mjög langt til baka til að sjá að-
eins fjórar starfsstéttir á sjúkrastofn-
unum. Nú eru heilbrigðisstéttirnar
taldar um 30 talsins. Við þessa sér-
hæfingu hefur saxast verulega á
starfssvið hjúkrunarfræðinga. Það er
því ekki undarlegt þó þeim finnist
enn að sér þrengt ef sú starfsstétt,
sem sköpuð var þeim til aðstoðar fyr-
ir rúmum 20 árum, öðlist faglegt
sjálfstæði og þar með sjálfstæðan
starfsvettvang og starfssvið. Þar með
væri hin daglega umönnun sjúklinga,
þ.e. hin eiginlegu hjúkrunarstörf, úr
höndum hjúkrunarfræðinga að
mestu leyti. Þetta eiga margir hjúkr-
unarfræðingar mjög erfitt með að
sætta sig við og segja að þær séu
menntaðar til að hjúkra og það sé al-
ger ranghugmynd að þær nenni ekki
sinna þessum störfum og vilji bara
stunda skriffinnsku og stjórnun. Á
ráðstefnu um samstarf heilbrigðis-
stétta sem haldin var í janúar á s.l. ári
benti Marga Thome, dósent í hjúkr-
unarfræði við Háskóla íslands, m.a. á
breska könnun frá 1970—'71 sem
leiddi í ljós að hjúkrunarfræðingum
fannst skriffinskan ómerkilegust af
10 störfum sem algeng eru á sjúkra-
deildum og þær áttu að raða upp í for-
gangsröð.
Þegar skoðuð er togstreita hjúkr-
unarfræðinga og sjúkraliða vaknar sú
spurning hvort læknar eigi þar ein-
hvern hlut að máli? Hvort þeir spili
hugsanlega á þessa togstreitu til að
styrkja eigin stöðu gagnvart hjúkrun-
arfræðingunum sem með því að færa
menntun sína á háskólastig hafa unn-
ið að því auka fræðilega þekkingu
sína og faglegt sjálfstæði og líta ekki
lengur á sig sem framlengdan arm
læknisins. Hjúkrunarfræðingar sem
VERA hefur spjallað við eru þessarar
skoðunar og segja að læknar vilji fyrst
og fremst aðstoðarfólk en ekki sam-
starfsfólk.
A ráðstefnu sem sjúkraliðar héldu
í september s.l. undir yfirskriftinni
„Sjúkraliðar í nútíð og framtíð" and-
aði fremur köldu í garð hjúkrunar-
fræðinga frá talsmönnum annarra
heilbrigðisstétta þ.á.m. lækna. Fram-
sögumenn höfðu m.a. á orði að engin
ein heilbrigðisstétt hefði rétt til að lít-
ilsvirða störf annarrar og mátti vel
skilja að hjúkrunarfræðingar ættu
sneiðina. Einn hjúkrunarfræðingur
sem ráðstefnuna sat sagði að það
hefði verið sér andlegt áfall enda
engu líkara en að framsögumenn
hefðu verið valdir með hliðsjón af
viðhorfum þeirra til hjúkrunarfræð-
inga. Ekkert skal um það dæmt hér en
hafa ber í huga að um var að ræða fólk
sém hefur mikla reynslu af vinnu með
sjúkraliðum og er í raun í samkeppni
við hjúkrunarfræðinga um þá sem að-
stoðarfólk.
Með tilkomu fleiri og betur mennt-
aðra faghópa eykst sífellt þörfin fyrir
menntað og gott aðstoðarfólk. Þann-
ig þurfa iðjuþjálfar, sjúkraþjálfarar og
þroskaþjálfar á aðstoðarfólki aðhalda
og sjúkraliðar hafa nýst þeim afskap-
lega vel. Þessar stéttir sækjast því eftir
sjúkraliðum og vilja því gjarnan vfkka
út starfsvettvang sjúkraliða. í þessu
sjá hjúkrunarfræðingar hættu fólgna
fyrir sjúkrastofnanirnar þar sem
verulegur skortur er á sjúkraliðum
ekki síður en hjúkrunarfræðingum.
Þess vegna er þeim svo mikið í mun
að halda sjúkraliðum á hjúkrunar-
sviði.
í samtölum við sjúkraliða kemur
fram að þær upplifa stéttina sem
valda- og áhrifalausa, jafnt í daglegu
amstri á vinnustað sem og í allri um-
ræðu og ákvarðanatöku um markmið
og skipulag heilbrigðisþjónustunnar.
Þetta veldur óánægju og vanmætti
sem er án efa sömu ættar og sá sem
konur almennt upplifa gagnvart
stjórn samfélagsins. Þá nefna sjúkra-
liðar það gjarnan sem dæmi um það
vanmat sem ríkjandi sé á störfum
þeirra, að í riti heilbrigðisráðuneytis-
ins „Heilbrigðisáætlun til ársins
2000“ sé sjúkraliðum með öllu
sleppt í áætlun um heildarmannafla-
þörf á sjúkrastofnunum. Það kann
aftur að eiga sér rætur í þeim skilningi
hjúkrunarfræðinga að öll störf við
hjúkrun séu hjúkrunarstörf óháð því
hvort það er hjúkrunarfræðingur eða
sjúkraliði sem gegnir starfinu. Sjúkra-
liðar telja hins vegar að ákveðin störf
séu sjúkraliðastörf og í þau eigi ekki
að hvorki að ráða hjúkrunarfræðinga
né starfsstúlkur nema því aðeins að
sjúkraliði fáist ekki.
Þá hafa menntunarmál sjúkraliða
aukið á óánægju þeirra en að námi
loknu eru þeir í talsverðri blindgötu
með tilliti til framhaldsnáms bæði
vegna takmarkaðs framboðs og eins
vegna þess að það gefur ekki aukin
starfsréttindi. Sjúkraliðaskólinn hef-
ur búið við talsverðan fjárskort og
það tók sjúkraliða t.d. tvö ár að fá
fjármagn til að halda námskeið í geð-
hjúkrun sem nú stendur yfir. Á sama
tíma segja þær að opinberir aðilar
eyði 800 þúsund krónum í mynd-
band og bækling til að kynna nám og
störf hjúkrunarfræðinga. En af hverju
að bera þetta saman? Væri ekki nær að
leita fanga annars staðar? Er í rauninni
við hjúkrunarfræðinga að sakast? Er
ekki nær að sakast við fjármálayfir-
völd og gallað menntakerfi sem hefur
þróast tilviljanakennt og nær ein-
göngu með það fyrir augum að sjá
stofnunum samfélagsins fyrir mennt-
uðu vinnuafli. Heill og hamingja ein-
staklinganna hefur setið þar á hak-
anum.
8