Vera - 01.05.1989, Blaðsíða 10

SJUKRALIÐAR — FOSTRULIÐAR
UM HVAÐ ER DEILT?
Að undanförnu hefur verið talsverð hreyf-
ing innan stjórnkerfisins á málum nokkurra
hefðbundinna kvennastétta.
Þannig liggur nú fyrir Alþingi frumvarp til
laga um breytingar á lögum um sjúkraliða en
ef af breytingunni verður mun aðeins rýmk-
ast um starfsvettvang sjúkraliða og þeir
munu sjálfir bera ábyrgð á störfum sínum en
ekki starfa á ábyrgð hjúkrunarfræðinga eins
og verið hefur. Hvorug starfsstéttin er samt
ánægð með frumvarpið eins og það liggur
fyrir og hafa báðar mótmælt því með form-
legum hætti.
Þá hafa menntunarmál fóstra verið til
skoðunar í menntamálaráðuneytinu og í
desember s.l. skilaði s.k. fósturskólanefnd
áliti þar sem hún leggur til að fóstrunám
færist á háskólastig og búin verði til sérstök
stétt fóstruliða. Það er með þessa breytingu
eins og hina að sitt sýnist hverjum um ágæti
hennar.
En lítum fyrst ámál sjúkraliða. Um miðjan
sjöunda áratuginn var mikill skortur á
hjúkrunarfræðingum og á mörgum sjúkra-
húsum var ófaglært aðstoðarfólk farið að
ganga í fleiri störf en þótti góðu hófi gegna.
Til þess að mæta þessu var ákveðið að bjóða
upp á 8 mánaða sjúkraliðanám á stærstu
sjúkrahúsunum. Fyrstu sjúkraliðarnir út-
skrifuðust svo á Akureyri árið 1966. Eftir
þetta gengu mál tiltölulega hratt fyrir sig og
í dag er sjúkraliðastéttin líklega fjölmenn-
astaheilbrigðisstéttin. Árið 1975 var Sjúkra-
liðaskólinn stofnaður en í dag er hægt að
velja um tvær leiðir til að ljúka sjúkraliða-
námi. Annars vegar er hægt að taka 67 ein-
inga undirbúningsnám í Námsflokkum
Reykjavíkur og bæta síðan við eins árs námi
í Sjúkraliðaskólanum, þar af 14 vikur bók-
legt nám og 34 vikur verklegt. Hins vegar er
hægt að ljúka tveggja ára bóklegu námi á
heilsugæslubraut í fjölbrautaeða verk-
menntaskóla að viðbættu 9 mánaða verk-
legu námi á þremur sjúkradeildum.
Núgildandi lög um sjúkraliða eru frá árinu
1984 og þar segir m.a. í 5 gr. .Sjúkraliðar
skulu aðeins starfa undir stjóm og á
ábyrgð hjúkrunarfrceðings." Þessi grein
laganna hefur verið sjúkraliðum mikill
þyrnir í augum um langt árabil þar sem þeim
finnst hún endurspegla vanmat á og van-
traust til sjúkraliða. Þeim sé ekki treyst til að
bera ábyrgð á sjálfum sér og sínum störfum.
Þá finnst þeim þessi grein ekki vera í sam-
ræmi við veruleikann þar sem sjúkraliðar
starfi nú þegar á nokkrum stöðum undir
stjórn annarra en hjúkrunarfræðinga t.d.
lækna, þroskaþjálfa og sjúkraþjálfara. í
kjarasamningum við opinbera starfsmenn
vorið 1987 var gerð sérstök bókun um að
heilbrigðisráðuneytið skuli fyrir l.okt. það
ár vinna að breytingum á lögum og reglu-
gerðum um sjúkraliða sem takið mið af því
sem að framan er sagt. Þessi bókun var svo
aftur ítrekuð vorið 1988 og það frumvarp
sem nú hefur litið dagsins ljós er afurð
hennar.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að hin ill-
ræmda 5- gr. hljóði sem hér segir: ,,Sjúkra-
liði starfar á hjúkrunarsviði og vinnur
undir stjórn þess hjúkrunarfrceðings, sem
fer með yfirstjórn viðkomandi stofnunar,
deildar eða sviðs og ber ábyrgð á störfum
sínum gagnvart honum. Sé ekki starfandi
hjúkrunarfrceðingur á viðkomandistofn-
un, deild eða sviði, getur ráðuneytið heim-
ilað, að sjúkraliði beri ábyrgð á störfum
sínum gagnvartþeim sérfrceðingi, sem fer
með yfirstjórn viðkomandi stofnunar,
deildar eða sviðs. Ráðherra ákveður í
reglugerð um nám sjúkraliða og starfsemi
Sjúkraliðaskóla íslands."
í greinargerð með frumvarpinu segir m.a.
að frumvarpið hafi í för með sér þær breyt-
ingar að sjúkraliðar starfi ekki lengur á
ábyrgð hjúkrunarfræðinga og að hægt sé að
ráða sjúkraliða til starfa þó ekki sé til staðar
hjúkrunarfræðingur og geti ráðuneyti þá
heimilað að hann starfi undir stjórn annars
fagaðila. Þá segir í greinargerðinni að náðst
hafa samstaða við stjórn Sjúkraliðafélagsins
um þetta frumvarp.
Stjórn Sjúkraliðafélagsins mótmælir þess-
ari síðustu setningu harðlega og segir að
samstaða hafi náðst um annan texta en þann
sem birtist í endanlegri gerð frumvarpsins.
í fyrsta lagi mótmæla sjúkraliðar því að það
skuli niðurnjörvað í lögum að þeir starfi á
hjúkrunarsviði og vilja láta upphafsgrein
frumvarpsins hljóða svo: ,,Sjúkraliði sem
starfar á hjúkrunarsviði..Þá vill stjórn
Sjúkraliðafélagsins fella út úr lögunum að
Ieita þurfi heimildar ráðuneytisins í hvert
sinn sem sjúkraliði starfi undir stjórn ann-
arra en hjúkrunarfræðings og segja að þetta
sé of þungt í vöfum.
En þá víkur sögunni að hjúkrunarfræð-
ingum. Eins og fyrr segir hafa þeim mót-
mælt frumvarpinu og það sem þær sjá því
helst til foráttu er síðari hluti þess. Af bréf-
um þeirra til heilbrigðisráðherra má ráða að
þær telji að ef þessi lagabreyting nái fram að
ganga verði heimilt að ráða sjúkraliða í störf
hjúkrunarfræðinga með samþykki ráðu-
neytis. Þetta telja þær að eigi því aðeins að
vera heimilt að ekki reynist unnt að fá hjúkr-
unarfræðing til starfa. Þær vitna f heilbrigð-
islög og segja að samkvæmt þeim st ,,ávallt
skylt að ráða hjúkrunarforstjóra/hjúkr-
unarfrceðinga til starfa við heilsugceslu-
stöðvar og sjúkrahús. Ráðning sjúkraliða
í þeirra störf hlýtur því ávallt að teljast
tímabundin ráðstöfun eða frávik frá nú-
gildandi lögum". Afstaða hjúkrunarfræð-
inga byggist svo aftur á því að þær telja — og
út frá því er gengið í frumvarpinu — að
sjúkraliðar eigi skilyrðislaust að starfa á
hjúkrunarsviði og þar með hljóti þeir að
starfa undir stjórn hjúkrunarfræðings nema
hann fáist ekki til starfa.
Eins og fyrr sagði er skammt í tilurð nýrr-
ar kvennastéttar — fóstruliða. Með nefndar-
áliti fósturskólanefndar fylgir starfslýsing
fyrir aðstoðarfólk með framhaldsskóla-
menntun þ.e. fóstruliða með tveggja ára
nám að baki í fjölbrautaskóla og níu mánaða
starfsþjálfun á dagvistarheimili. Þar kemur
fram að ,,...markmiðið með menntun að-
stoðarfólks er að búa einstaklinga undir
að aðstoða fóstrur við uþþeldi og kennslu
forskólabarna á dagvistarheimilum...".
Það er m.ö.o. verið að búa til menntaða að-
stoðarstétt með það fyrir augum að hún
leysi af hólmi það ófaglærða fólk sem fyrir
er á dagvistarheimilunum. Það má því segja
að á dagvistarheimilunum sé að eiga sér stað
sama þróun og á sjúkrastofnununum — að-
eins rúmum tveimur áratugum síðar. í því
sambandi er vert að hafa í huga að sjúkra-
liðastéttin kom ekki algerlega í staðinn fyrir
ófaglært starfsfólk sjúkrahúsanna heldur
var hún viðbót við hina fjölbreyttu starfs-
stéttaflóru þeirra.
í starfslýsingu fóstruliðanna er áhersla á
það lögð að fóstrur og fóstruliðar vinni
saman að uppeldi og umönnun barna en
engu að síður er hinum almenna starfsvett-
vangi fósturliðans lýst svohljóðandi:
,,Fóstruliði vinnur undir stjóm fóstra að
útfœrslu þeirra faglegu starfsemi sem
fóstrur hafa ákveðið og skiþulagt. “ Þó það
sé sjálfsagt ekki ætlunin þá er þessi setning
ámóta vel til þess fallin að ala á togstreitu og
sú sem fyrirskipar að sjúkraliðar skuli starfa
á ábyrgð hjúkrunarfræðinga. Þessar setning-
ar ala á þeirri tilfinningu að önnur stéttin
stjórni en hinni sé stjórnað þegar mun ríkari
ástæða er til að skapa tilfinningu samstöðu
og samstarfs milli þessara stétta sem eiga svo
margra sameiginlegra hagsmuna að gæta.
— isg.
10