Vera - 01.05.1989, Blaðsíða 38

L.EIKL.IST
,,Hvað gerðist í gær“
Alþýðuleikhúsið
Erla er að úða vatni á leik-
myndina undir tilsögn Viðars.
Guðlaug María er að fá sér
kaffi. Gerla líka. Egill Öm still-
ir takka og tíðindakona Veru
reynir að láta fara lítið fyrir
sér. Enn einu sinni er búið að
umbreyta Hlaðvarpanum: súl-
urnar sem stundum byrgja
áhorfendum sýn eru allt í einu
orðnar ómissandi hluti af leik-
myndinni rétt eins og þœr
heföu verið reistar sérstaklega
fyrir þetta leikrit. Gaddavír.
Sandur á gólfinu. Eangabúðir
nazista.
Hvað skyldi maður vera búin
að sjá og lesa margar lýsingar
á hlutskipti Gyðinga í heims-
styrjöldinni? Ttu? Tuttugu?
Hundrað? Ætla mœtti að enn
ein bakkafyllti Uekinn. Það er
ekki laust við ég kvíði fyrir því
að sitja cefingu á leikritinu
„Hvað gerðist ígcer" hjá Al-
þýðuleikhúsinu.
Guölaug María BJarnadóttir í
hlutverki ísabellu í „Hvaö gerö-
ist í gœr“.
Einu sinni var stúlka í hópi sjö
systkina í ungversku þorpi. Svo
kom stríð. Mama hennar dó, litla
systir hennar dó, bróðir hennar
dó og síðast dó enn ein systranna.
Pabbi þeirra hafði komist til
Ameríku en honum tókst ekki að
bjarga gersemunum sínum úr
klóm mannvonskunnar áður en
grimmdin helltist yfir þær. Fjórar
systranna héldu hópinn í Ausch-
witz og lífinu hver í annarri. Ein-
hver varð að lifa af til að geta verið
til frásagnar. Einhver varð að bera
heiminum boðskap mömmu,
boðskapinn sem hélt lífsljósinu
logandi í sálinni: elskaðu lífið,
virtu manneskjuna og hataðu að-
eins eitt: stríð.
Sú systranna, sem segir okkur
söguna, heitir Isabella. Hún skrif-
aði bók sína ekki fyrr en árið 1968
og hafði þá ekki reynt að lýsa
reynslu sinni fyrir neinum síðan
árið sem hún komst til Bandaríkj-
anna. Hún og systur hennar voru
þá í hópi þeirra fyrstu sem fóru
vestur um haf eftir að hafa lifað af
vistina í fangabúðum nazista og
það trúðu þeim fæstir, þegar þær
sögðu frá reynslu sinni. Svo þær
þögðu. Allt þangað til Isabella
skrifaði bókina sem leikritið er
samið úr. Hún vildi færa nýjum
kynslóðum boðskap móður sinn-
ar, sem reyndist henni svo dýr-
mætur. Trúna á hið góða í mannin-
um og hatrið á stríði.
Texti leikritsins er allur beint úr
bók ísabellu. Hún rekur sig í gegn-
um söguna allt frá því hún var
hamingjusamur unglingur í bæn-
um heima, hvernig þau voru rekin
eins og hjörð niður aðalgötuna að
járnbrautarstöðinni þar sem
gripavagnarnir biðu eftir að mega
flytja þau öll til Auschwitz.
Hvernig reynt var að murka úr
þeim tóruna og hvernig þau
tórðu. Saga sem við höfum heyrt
áður en er þó ný vegna þess að
hún er náin, persónuleg, laus við
beiskju og með trú á það góða
í manninum þrátt fyrir allt. Og
ber með sér skýran boðskap um
frið. Boðskap mömmu Isabellu.
Guðlaug María Bjarnadóttir fer
ein með þetta leikrit ef svo má
segja, því um aðra leikara er ekki
að ræða. Gerla er leikstjóri, Erla B.
Skúladóttir aðstoðar hana. Guð-
rún Bachmann þýddi. Þetta er
sannkallað kvennaleikhús — þeir
Viðar Eggertsson sem sér um leik-
mynd og búninga og Egill Örn
Árnason ljósamaður verða að fyr-
irgefa þótt ég segi það! Gerla segir
mér að hún hafi séð uppfærslu á
þessu í Frakklandi og á írlandi og
lofað sjálfri sér að færa það ís-
lenskum leikhúsgestum. Þess
vegna er það hingað komið.
Æfingunni lýkur. Ég er eini
gesturinn og það verður löng
þögn eftir að Guðlaug María
sleppir síðasta orðinu. það var
óþarfi að kvíða fyrir þessu því Isa-
bellu Leitner með miðlun Guð-
laugar hefur tekist að segja sögu
sína eins og enginn hafi heyrt
hana áður en muni geyma hana
með sér hér eftir. ,,Ég byggi túlk-
un mína á boðskap móðurinnar
eins og hann kemur fram strax í
upphafi verksins" segir Guðlaug
María einfaldlega, þegar ég þakka
henni fyrir. Orð Isabellu eiga er-
indi við okkur.
(Sýningar Alþýðuleikhússins á
leikritinu ,,Hvað gerðist í gær?“
fara fram í Hlaðvarpanum, gengið
inn frá bílastæðinu. Þetta er 40.
verkefni Alþýðuleikhússins. Saga
Isabellu er prentuð í heild sinni í
leikskrá.) Lárus H. Grímsson hef-
ur samið tónlist fyrir sýninguna.
Ms.
KVIKMYNDIR
Kristnihald
undir Jökli
Kvikmyndin Kristnihald undir
jökli eftir Guðnýju Halldórsdótt-
ur er að mínu viti ein jafnbesta ís-
lenska bíómyndin sem gerð hefur
verið hingað til. Hún er skemmti-
leg, falleg, ágætlega leikin og
firnavel tekin. Svo fannst mér hún
fyndin á launfínan hátt en það eru
nú aldeilis viðbrigði frá íslenskum
húmor þessa dagana. Myndin er
blessunarlega laus við ,,stæla“ og
frammígrip Kvikmyndagerðar-
manna með stórum staf. Sagan er
heildstæð og kvikmyndin skapar
sér sinn eigin heim sem er sjálfum
sér samkvæmur. Tilsvör eru mörg
orðrétt úr skáldsögunni en þá
þrekraun að fella þau að mynd,
stytta, sníða, sameina, draga fram
áherslur, láta mynd koma í stað
orða — þótti mér handritahöf-
undur standast nokkuð vel. Ýms-
um smáatriðum sem þó spila
stórt, er breytt — það er skotið af
byssu en ekki kastað grjóti, að-
skorin dragt kemur í stað frakka,
ónýt rúta verður viðgerðaverk-
stæðið o.fl. þótti mérbera vott um
gott auga og græskufullt en sem
veit hvað það vill. Þetta er sem
sagt hugsuð mynd — það eru lfka
viðbrigði! Og svo er músíkin ágæt
og ekki graðhestaleg — enn ein
viðbrigði.
Vel fannst mér ganga að ýja að
návist jökulsins og fjallakraftar-
ins. Jöklinum er aldrei ofgert
heldur gerður seiðandi einmitt
með því að trana honum aldrei
fram. Maður bara veit af honum
þarna. Náttúran sjálf birtist með
afar fallegri kvikmyndatöku og
verður eðlilegur ofjarl allra kerfa
og mannanna verka. Það tókst
líka að gera heimafólkið skemmti-
lega ólíkt venjulegu fólki án þess
að það kæmi klikkað fyrir sjónir
— í þessari sveit hlýtur það ein-
faldlega að vera ofur eðlilegt að
vera óeðlilegur! Þessi andblær
sýnist mér nást fram með túlkun
leikaranna og með því að stilla því
sem vænta má upp á móti því und-
arlega, — kannski raunveruleika
gegn skáldskap. í einhverri fyndn-
ustu senu sem ég hef séð í bíó, í
eldhúsinu heima hjá Tuma —
þótti mér þetta spil takast frábær-
lega vel. Tumi er að segja söguna
af Úrsulu ensku með dyggri að-
stoð Fínu og konu sinnar (þögn
húsfreyju þótti mér innlegg sem
gerir sig vel í myndinni). Mjög
eðlilegar kringumstæður: bónd-
inn skenkir í staup gestins við eld-
húsborðið, konurnar eru að gera
hreint og setjast auðvitað ekki til
borðs enda ekki sveitakvenna sið-
ur, fugl er að syngja í hlaðvarpan-
um. En um leið er þetta absurd,
sagan sem kallinn er að segja,
Fína, og svo sprengir sjálft Ríkis-
útvarpið blöðruna með því að til-
kynna að þetta hafi nú verið fugl
dagsins (auðvitað sólskrikja!).
Bláköld staðreynd úr hádeginu í
gamla daga sem búið er að gantast
svo mikið með að það er orðið
ótrúlegt að fugl dagsins hafi verið
annað en skrýtla. Þetta fannst mér
ekki bara ofboðslega fyndið held-
ur líka gera sér leik að veruleika-
skyni og trúgirni.
Önnur minnisstæð sena — ör-
stutt að vfsu, lék á sama græsku-
fulla háttinn á áhorfendur: Það er
þegar kindurnar ganga á vatninu.
Auðvitað vitum við öll að kindur
ganga ekki á vatni og flest okkar
vitum alveg hvað er að gerast
þarna. En á meðan myndin varir
og vegna þess að kvikmyndinni
hefur tekist að lykja sig um mann,
trúir maður því að rollurnar í
38