Vera


Vera - 01.07.1989, Blaðsíða 18

Vera - 01.07.1989, Blaðsíða 18
HEOAIV OG MÐAN Mynd: Laura Valentlno RIFIÐ HANS ADAMS VISKU- BRUNNURINN Seljahlíð við Hjallasel er dvalar- heimili aldraðra og er meðalaldur íbúa þar nálægt 85 árum. Hár ald- ur kemur hins vegar ekki í veg fyr- ir að þeir stundi margháttað fé- lagsstarf og grúsk sjálfum sér og öðrum til ánægju. Eitt af því sem íbúarnir í Seljahlíð hafa tekið sér fyrir hendur er útgáfa blaðs sem þau kalla Viskubrunninn. Rannveig Káradóttir hefur um- sjón með félagsstarfinu í Seljahlíð og hún er jafnframt ritstjóri blaðs- ins. í samtali við VERU sagði hún að blaðið hefði fyrst komið út haustið 1987 og væri það nú að koma út í fjórða sinn. Takmarkið væri að gefa út tvö blöð á ári, vor og haust. Þau gætu hiklaust gefið það út oftar því það væri enginn skortur á efni en hins veg- ar væri erfitt að láta það bera sig. Sagði hún að blaðið væri ein- göngu fjármagnað með auglýs- ingum og væri því dreift til heim- ilismanna í Seljahlíð en að auki er það sent til allra félagsmiðstöðva og dvalarheimila aldraðra í Reykjavík. í nýútkomnu tölublaði eru m.a. greinar, viðtöl, Ijóð og endur- minningar skrifaðar af íbúum Seljahlíðar. Einn þeirra sem á efni í blaðinu er dr. Jakob Jónsson, fyrrum prestur í Hallgrímskirkju. í grein sem hann nefnir „Rifið hans Adarns" leitar hann skýringa á þeirri undarlegu hugmynd sköpunarsögunnar, að guð hafi skapað Evu úr rifi Adams. Lesend- um VERU til fróðleiks og skemmt- unar birtum við grein Jakobs hér í blaðinu með góðfúslegu leyfi hans. „Eitt rif úr mannsins síðu, annað ekki,“ syngur fólkið fullum hálsi í samkvæmunum. Og oft hefur kvenfólki verið strítt á þessari gömlu sköpunar- sögu. Því hefur þá þótt lítið til þess koma að formóðirin Eva skyldi vera sköpuð úr rifi Adams. En hvað sem þessu líður út af fyrir sig, er ekki nema eðlilegt, að leit- að sé skýringa á því hvernig standi á þessari undarlegu hugmynd, sem fram kemur í annarri sköpun- arsögunni á fyrstu blaðsíðum Biblíunnar. (Eins og sjá má, cru sköpunarsögurnar tvær, í 1. og 2. kapítula fyrstu Mósebókar.) Sí-aukin þekking á sögu trúar- hugmynda hefur leitt í ljós að sér- stök sagnaminni, trúaratriði, orð og orðtæki hafi borist frá einni þjóð til annarrar og tekið á sig hin- ar ólíklegustu myndir. Fjariægð í tíma og rúmi kemur ekki í veg fyr- ir hin andlegu tengsl. Sennilega er sagan um rifið hans Adams eitt dæmi um slíkt, þó að fjarlægðin sé hér fremur fólgin í löngu tíma- skeiði en landfræðilegri vega- lengd. Þjóðir hafa lotið sömu ör- lögum og einstaklingar. Þær hafa ,,fæðst“, lifað sitt skeið og horfið í dauðann. En þrátt fyrir það skilja þær mikið cftir, sem sogast inn í menningu þeirra þjóða, er síðar koma fram. Meira en 3000 árum fyrir Krists- burð blómstraði þjóðmenning Súmera í Mesapotamíu. Síðar lutu þeir í lægra haldi fyrir semitískum þjóðum, en áhrifa þeirra verður vart í helgisögnum Hebrea, þar á meðal sköpunarsögunni. í súmerísku ljóði er minnst á gyðju eina, er nefnist Nin-ti, af því að hún hafði læknað rif guðsins Enki. Iín talið er, að nafnið merki „Rifskonan". En sami orðstofninn getur einn- ig haft merkinguna ,,að veita líf“, svo að nafnið mætti alveg eins þýða, „konan sem gefur líf“, eða „móðir lífsins". Nú segir í fyrstu Mósebók (3,20): „Og maðurinn nefndi konu sína Evu, því að hún varð móðir allra, sem lifa“. Svo virðist sem eitthvert sam- hand sé milli hins súmeríska ljóðs og sköpunarsögu Hebrea. En orðaleikurinn í tungumáli Súmera getur ekki komið fram í hebresku. Þess vegna verður rifið rif og ekk- ert annað. En með hliðsjón af hinni súmerísku merkingu orð- anna, er sennilegt að grundvallar- hugsun sköpunarsögunnar sé sú, að karlmaðurinn og „Móðir allra sem lifa“, hafi verið sameinuð í einum líkanta, en síðan hafi guð gert aðskilnað kynjanna. Slíkar hugmyndir eru víðar til í fornum trúarbrögðum. Að upp- haflega hafi maður og kona verið einn líkami, — eitt hold. Þó að sköpunarsagan virðist frumstæð, býr hún yfir miklum trúrænum sannindum sem ekki verða nánar rædd í þessari grein. En þó skal drepiö á eitt atriði: Þegar Jesús var spurður um hjónaskilnaði, vitnaði hann til sköpunarsögunnar. Maðurinn átti að yfirgefa föður sinn og móður og bindast konu sinni; „og þau skulu verða einn maður“, eða „eitt hold“. Þannig eru þau ekki framar tvö, heldur einn maður. Það, sem guð hefur tengt saman, má ekki maður sundur skilja. Hér er sköpunarsagan í rauninni orðin að dæmisögu, þar sem sam- eiginlegur líkami er orðinn að tákni heilhuga sambúðar hjón- anna. Það mætti kannski orða það þannig, að Adam sé ekki heill heilsu, nema hann fái rifið aftur. En Adam í sköpunarsögunni er ekki eiginnafn eins og Sveinn eða Sigurður, heldur merkir orðið mannlega veru, manninn í sínu rétta eðli. En konan er þá ekki „rif úr mannsins síðu“, eins og segir í kvæðinu, heldur sú Eva sem fæðir af sér lífið, — líf mannkyns alls, í tengslum við Adam. Og sönn og heilhuga tengsl í sambúð hjóna á enginn með að slíta. Heimildlr: „Mythology of Sumer and Akkad“ eftir Samuel Noak Kramer í ritinu „Mythologics of the Ancient World". (Ed: S.N.Kramer hls. 102) og ýmis önnur rit. 18

x

Vera

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vera
https://timarit.is/publication/858

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.