Ritmennt - 01.01.1996, Side 44

AÐALGEIR KRISTJÁNSSON
RITMENNT
Tómas Sæmundsson kvað hér upp úr um
það að Islendingur hefði tendrað eldinn með
ritdóminum. Til þessa dags hefir enginn vit-
að með vissu hver höfundurinn var. Björn
M. Ólsen leitaði svars hjá Konráði Gíslasyni
löngu síðar. í svarbréfinu 11. janúar 1888
komst Konráð svo að orði:
Eg lcom til Kaupmannahafnar í ágúst 1831. Eng-
inn, sem eg hef spurt, hefur vitað - eða þóst
(sagst) vita -, hver höfundur hafi verið að þeirri
grein, „sem ritdeilan reis af milli Rasks og
Baldvins".42
Umsvif Fomfræðafélagsins fiam
yfii 1830
En hverfum nú aftur að útgáfustarfsemi
Fornfræðafélagsins. Af framansögðu er ljóst
aö útgáfa Fornmanna sagnanna mæddi
mest á íslendingum. Enda þótt Raskdeilan
hamlaði á móti um skeið lauk útgáfunni
með því að íslendingar unnu nær eingöngu
við að koma síðasta bindinu út. Þar með var
ekki öll sagan sögð, því að Sveinbjörn Egils-
son þýddi ellefu bindi á latínu á árunum
1828-42. Sú ritröð bar heitið Scripta histo-
rica Islandorum. Ekki er vitað hvort íslend-
ingar önnuðust prófarkalestur latneska
textans að öðru leyti en því að Jón Sigurðs-
son og Konráð Gíslason lögðu hönd að verki
við VIII.-X. bindi.43 Tólfta bindi latneska
textans kom út árið 1846; þar annaðist
Grímur Thomsen þýðinguna.
Danska þýðingin á Fornmanna sögum
var unnin af Rafni og N.M. Petersen. Rit-
röðin nefndist Oldnordiske Sagaer og kom
út á árabilinu 1825-37. Sá fyrrnefndi þýddi
þrjú fyrstu bindin, þá tók N.M. Petersen við
og þýddi IV.-X., nerna kveðskapinn sem
Finnur Magnússon og Rafn tóku að sér að
þýða. Rafn þýddi XI. bindið sem kom út
1829 og frægt varð vegna Raskdeilunnar.
Síðasta bindið var þýtt af N.M. Petersen og
kom út 1837.
Þess er áður getið að í fyrsta bindi Forn-
manna sagna var svo ráð fyrir gert að á eft-
ir konungasögum kæmi „sá inn mikli
sagnaflokkur er íslandi viðkemur". Þetta
voru ekki innantóm orð því að Þorgeir Guð-
mundsson og Þorsteinn Helgason hófu út-
gáfu Islendingasagna og lcorn fyrsta bindið
út árið 1829 og bar heitið íslendinga sögur
I. I því voru íslendingabók Ara prests, ís-
lands Landnámabók, Heiðarvígasögu brot
og Agrip af Vígastyrs sögu, ritað af Jóni
Ólafssyni. Hér birtist Heiðarvíga saga fyrst
á prenti, en íslendingabók og Landnáma
höfðu áður verið gefnar út. Árið eftir lcomu
íslendinga sögur II út. í því bindi voru ein-
göngu sögur frá Norðurlandi, fimm að tölu.
Af þeirn höfðu Svarfdæla saga, Vallal]óts
saga, L]ósvetninga saga og Vémundar saga
og Víga-Skútu ekki verið gefnar út áður.
Hins vegar bafði Víga-Glúms saga tvívegis
verið prentuð.
Fullvíst má telja að brottrekstur Þorgeirs
og Þorsteins úr Fornfræðafélaginu hafi oróið
til þess að ekki varð framhald á útgáfum
íslendinga sagna um sinn. Fornritanefndin,
sem bæði Rafn og Finnur Magnússon áttu
42 Bréf Konráðs Glslasonar, bls. 264.
43 Páll Eggert Ólason. Jón Sigurðsson I, bls. 228.
Á bls. 41-42: Ódagsett og ártalslaus áætlun um útgáfur
Fornfræðafélagsins á íslendingasögum í 16 bindum.
Landsbókasafn (JS 82 fol).
40