Vera - 01.10.2004, Blaðsíða 18

sem konur sýna valdbeiturunum. Holl-
ustan hefur þó ekkert með val að gera
heldur stjórnast af habitus.
„Karlar eru líka þolendur þessa yfir-
ráðakerfis þvl forréttindi sem eru eignuð
þeim geta haft neikvæðar afleiðingar fyr-
ir þá. Þeir þurfa að standa undir ímynd
sem miðar að því að öðlast og halda
virðingu sinni. Þannig geta forréttindi
karla verið gildra því karllæg innræting
leggur á þá alls kyns kvaðir sem þeir
verða að uppfylla og þær kvaðir tengjast
gjarnan ofbeldi. Bourdieu telur stinning-
arlyfið Viagra, með öllum sínum auka-
verkunum, dæmi um slíka kvöð því innan
menningarinnar er rík áhersla lögð á að
körlum beri að vera kynferðislega virkir.
Til þess að sjá í gegnum þessar við-
teknu venjur samfélagsins höfum við
femínismann sem hefur innbyggða,
gagnrýna sýn á ástandið og býður upp á
aðferðir til að skoða á hvaða hátt hinu
ríkjandi, karllæga gildismati er viðhaldið.
Karl Marx sagði óhugsandi fyrir fólk að
koma auga á veruleikann þar sem það
væri honum samdauna og líkti þeirri
blindu við fisk sem veit ekki að hann
syndir í sjónum því sjórinn er veruleiki
hans. Það má því segja að feminismi sé
einhvers konar gleraugu sem hafa þarf á
nefinu til að koma auga á sjóinn eða hið
innbyggða ranglæti tilverunnar,” segir
Guðrún og bætir við öðru gullkorni úr rit-
gerð sinni til að undirstrika mikilvægi
þess að við reynum að skyggnast á bak
við veruleikann og sjá hvað það er sem
stjórnar hugsun okkar í raun og veru.
Það er tilvitnun í franskan heimspeking
sem sagði að heimskur stjórnmálamaður
setti hlekki á þræla sína en sá gáfaði
kæmi fjötrunum fyrir í hugum þeirra.
Fjötrana væri hægt að festa um leið og
búið væri að tryggja hugmyndina um
frelsi einstaklingsins í sessi.
Karllægt laga- og réttarkerfi
Til að sýna fram á hlutbundna gerð sam-
félagsins fjallar Guðrún um nauðganir;
skilgreiningar á þeim í lögum, um töl-
fræði, og tekur fyrir þrjá dóma. Hún
gengur út frá því að um kynbundið brot
sé að ræða, þ.e. að karlar nauðgi kon-
um, en stundum er bent á að konur
nauðgi líka. Um það segir hún: „Mér
finnst ekki ástæða til að taka það með í
reikninginn því tölur sýna að það er varla
mælanlegt, þar að auki væri það efni í
aðra ritgerð. Af 1047 tilfellum sem bárust
Neyðarmóttöku vegna nauðgunar á ár-
unum 1997 til 2003 voru gerendur í eitt
skipti par og í eitt skipti stelpa, allir hinir
voru karlmenn.”
Þegar litið er á raunveruleikann segir
Guðrún Ijóst að eitthvað sé að við með-
höndlun þeirra í kerfinu. Opinberar tölur í
Evrópu sýna að aðeins 1-12% af raun-
verulegri tíðni nauðgana eru tilkynntar til
lögreglu. Hvernig stendur á þessu?”
spyr hún. „Hvað er það sem hamlar kon-
um að segja frá slíku ofbeldi? Ég sökkti
mér í athugun á lögunum, því þar liggur
rót valdsins, og komst að ýmsu merki-
legu. Það var t.d. athyglisvert að skoða
lögin í sögulegu Ijósi en áður fyrr var
nauðgun álitin eignaspjöll þar sem kon-
an var eign föður eða eiginmanns, a.m.k.
að mati Catharine McKinnon lögfræð-
ings og femínista. Verknaðurinn var fyrst
skilgreindur í íslenskum lögum árið
1869, fyrir áhrif hugmynda um frelsi ein-
staklingsins og frelsi kvenna. í þeim lög-
um var vægari refsingu beitt ef konan
hafði óorð á sér en sú
skilgreining var tekin
út 1940. Núgildandi
lög eru frá 1992 og í
þeim var kynbinding
tekin út þannig að
karlar geta líka kært
nauðgun. Skilgrein-
ingunni var líka breytt
þannig að ekki þarf
lengur að vera um
holdlegt samræði að
ræða heldur eru önn-
ur kynferðismök lögð
að jöfnu. Enn er
nauðgun talin sam-
sett brot þar sem
bæði þarf að vera um
ofbeldi og nauðung
að ræða og hún er tal-
in tjónsbrot, sem þýð-
ir að brot er talið full-
framið þegar gerandi
hefur náð kynferðis-
legu markmiði. Það
telst þó ekki nauðgun
Habitus kvenna setur hömlur og takmarkanir
á líkama þeirra sem leiðir til undirgefni og
birtist í líkamstjáningu, t.d. því að líta undan
þegar karlmaður horfir á þær, láta körlum
eftir orðið og að sitja með krosslagða fætur.
18/5. tbl. / 2004 / vera