Vera - 01.10.2004, Blaðsíða 53

Margt af því sem birtist okkur sem argasta kúgun og kvenfyrir-
litning á sér skýringar í rótgrónum hefðum og þungri áherslu
araba á f]ölskyldugildin, sem og trúarleg gildi. Mikilvægast í lífinu
er að tryggja vöxt og viðhald fjölskyldunnar, með því að eignast
mörg börn og hugsa vel um þau (í arabískum samfélögum er það
ekkert minna en harmleikur ef hjón eignast ekki börn) - en líka er
ofuráhersla lögð á það að hugsa vel um foreldra sína í ellinni. Orð-
ið elliheimili er svo mikið skammaryrði í arabaheiminum að það
nálgast að vera tabú. Að setja foreldra sína á stofnun eða vanrækja
þau með einhverjum hætti er ólýsanleg hneisa.
Feðraveldið er enn við lýði, en arabískar konur njóta virðulegr-
ar stöðu innan fjölskyldunnar og í þjóðfélaginu. Það er líka flókn-
ara en svo að rökin fýrir kúgun kvenna sé að finna í Kóraninum
eða orðum Múhameðs spámanns eða hefðum íslams.
Ekki virðist heldur bara vera við karlana að sakast - að þeir vilji
ekki að konur nái fram sínum réttindum. Konur ganga líka hart
fram í að berja niður „óæskilegar hvatir” barna sinna, svo sem að
þau giftist þeim sem ekki er hefðum fjölskyldunnar þóknanlegur. I
Egyptalandi standa konur t.a.m. fyrir ólöglegum umskurði stúlku-
barna, án þess að hafa karlmennina með í ráðum.
Sem fyrr segir er ástandið misjafnt eftir löndum og landshlut-
um. 1 Jemen, sem Jóhanna kallar olnbogabarn arabaheinrsins þar
sem flest er frumstætt og fátækt útbreidd, vinna konur ekki utan
heimilis vegna þess að karlar í fjölskyldunni leggjast gegn því. Þar
er t.d. konum bannaður aðgangur í kvikmyndahús og það er stór-
mál ef stúlka á að fá að læra. Heiðursmorð tíðkast þar enn á
ákveðnum svæðum.
Vilja ekki að pétur og páll glápi á sig
Konurnar hafa líka mjög ákveðnar skoðanir á okkar menningu og
viðra þær án feimni. Margar eru þær reiðar okkur Vesturlandabú-
um fyrir fáfræði okkar og fordóma um arabaheiminn. Einkum öll
lætin eftir 11. september.
„Ef múslimi fremur glæp er arabaheimurinn stimplaður á einu
bretti (...) Það er reynt að klína á okkur mörgu illvirkinu þó að
enginn fótur sé fyrir því. Til að sýna hvað við séunr hættuleg og
stödd einhvers staðar í fornöld, frumstætt ofstopa- og öfgafólk.”
(67)
í Arabíukonum eru hraktar margar mýtur um stöðu kvenna.
Það er t.a.m. ekki rétt að kvonarmundurinn (þegar borgað er með
konurn við giftingu) sé til að karlmenn geti keypt sér konur eða
selt þær. Peningarnir eru séreign konunnar og enginn má snerta þá
nema hún. Ef erfiðleikar koma upp síðar á lífsleiðinni getur kvon-
armundurinn skipt sköpurn um að konan geti bjargað sér. Þess
vegna finnst mörgum konurn þær öðlast fjárhagslegt sjálfstæði við
giftingu. Og svo er það þetta með blæjurnar. Þær eru ekki kúgun-
artákn heldur merki urn kvenleika og oftast ráða konur því hvort
þær nota blæju eða ekki.
„Ég kæri mig ekki um að pétur og páll glápi á mig!” segir
Fatíma myrrudrottning sem er stífmáluð undir blæjunni. Siðsam-
ar konur láta ekki ókunna karlmenn sjá andlitið á sér. Það er bara
þannig. Og þannig segjast konurnar vilja hafa það. Haft er fýrir
^ satt að blæjunotkun arabískra kvenna hafi aukist hin síðari ár.
Ungt fólk finni hjá sér hvöt til þess að endurvekja hefðirnar. Það sé
ekki rétt að ástæða þess sé að bókstafstrúarmönnum sé að vaxa
fiskur um hrygg, heldur einfaldlega sú að vestrænar tískusveiflur
séu á undanhaldi.
Karlmenn trúa því að þeir ráði...
Sjálfsvitund Jóhönnu, hinnar vestrænu konu sem rekur úr aust-
rænunr viðmælendum sínurn garnirnar, er ákaflega skemmtilega
útfærð í bókinni. Jóhanna segir lesendunr frá árekstrum menning-
arheima og hlífir sjálfri sér hvergi. Stundum verða spurningar
hennar til kvennanna óþægilega nærgöngular - hún fer yfir strik-
ið og veit það, en hún kann líka að biðjast afsökunar. Rökræður
hennar við viðmælendur sína eru einnig bæði fræðandi, skemmti-
legar og stundum sprenghlægilegar. Arabíukonurnar koma sann-
arlega á óvart og Jóhanna fær að heyra leyndarmál á borð við það
að sýrlenskar konur séu snillingar í því að láta karlmenn trúa því
að þeir ráði, þó að þær hafi í raun bæði töglin og hagldirnar!
En jafnvel í fyrirmyndarríkjum arabaheimsins (s.s. Óntan) eru
svörin sem Jóhanna fær við spurningum sínum oft: „Þið skiljið
þetta ekki, en við viljunr hafa þetta svona. Þetta býr í hefðinni.” Og
það er rétt. Stundum er erfitt að skilja. Sumt sjá Arabíukonur ekk-
ert kvenfjandsamlegt við þó að við sjáum það. Þeirra hlutverk er
einfaldlega öðruvísi en karla og þeint finnst sumum bara ekkert at-
hugavert við það. Þær sjá um heimilisstörfin í æsku, meðan bræð-
ur þeirra leika sér úti. Þær eiga að „geyma sig” fyrir manninn sem
þær giftast en maðurinn ekki endilega að geyma sig fyrir þær. Og
þegar þær eignast börn þá láta gullið, reykelsið og nryrran á sér
standa þar til þeirn fæðist sonur.
Er þetta betra hjá okkur?
Umhyggja fyrir arabískum konum er landlceg hjá okkur. Þó svo við
mcettum huga betur að stöðu kvenna í eigin ranni. Þar sem stúlkur
farast úr anorexíu af því umhverfið krefst þess að allar konur séu
mjóar og sœtar. Við höfutn kvennaathvarf sem er útúrfullt allan árs-
ins hring. íslenskar konur sceta launamisrétti allt upp í 30%. Samt
erum við ívið fróðari um kúgun kvenna meðal araba. Það er eins og
við höfum að minnsta kosti meiri áhyggjur af þeim. Kannski til að
athyglin dreifistfrá því sem er að hjá okkur sjálfum. (15)
Sennilega er þetta alveg rétt. Það er líka dálítið kaldhæðnislegt
að sumar kvennanna sem Jóhanna talar við hneykslast á vestrænu
kynjamisrétti. „Hér þekkist launamunur kynja ekki og mundi
aldrei líðast. En hann viðgengst víða á Vesturlöndum. Fyrst þið
hafið haft konu sem forseta þá er þetta varla vandamál hjá ykkur,”
segir Búþeina Sjaaban ráðherra og rithöfundur í Damaskus (62)
við Jóhönnu sem „vefst tunga um höfuð” þegar hún fer að útskýra
að þetta sé nú ekki alveg svona einfalt!
Kannski dæmum við arabalöndin vegna þess að okkur virðist
misréttið á Vesturlöndum vera svo flókið? Hér er a.m.k. leitun að
fólki sem vill að konur séu lamdar á heimilum sínum, eða finnst
það rétt að konur hafi lægri laun fyrir sömu störf. Það eru flestir á
því að jafnrétti eigi að ríkja en samt er langur vegur frá því. Hvar
er þá sökudólgurinn?
I tilfelli arabaheimsins þykjumst við hafa skýringarnar á reið-
unt höndum: „Jah, þessir arabar trúa því að konur séu óæðri körl-
unr enda stendur það víst í Kóraninum. Og þeir trúa öllu sem
stendur í Kóraninum. Ergo: Þess vegna eru konur þar kúgaðar.” En
þegar við veltum fyrir okkur ástæðunum fyrir okkar eigin kúgun,
þá vefst okkur „tunga um höfuð”.
Arabíukonur er gríðarlega fræðandi bók og hún ætti eiginlega
að vera skyldulesning í samtímasögu í menntaskólum. Jóhanna
skyggnist undir blæjurnar af forvitni og það sent hún finnur þar
hlýtur að koma fordómahlöðnum á óvart. Venjulegar konur. Þær
eru ekki fáfróðar og bældar eins og barðir rakkar. Ekki frekar en
við hinar.
vera / 5. tbl. / 2004 / 5!