Vera - 01.10.2004, Blaðsíða 55

varðandi nám í barnaskólanum þar sem stagl og utanbókarlær-
dómur réðu ríkjum. Kennarar beittu jafnvel líkamlegum refsing-
um en óeirð var nokkur, jafnvel allt upp í menntaskóla þar sem
kennarar máttu hafa sig alla við til að hafa stjórn á strákaskaran-
um. Meint agaleysi íslenskra barna er ekki nýtt af nálinni. Þá koma
margir skólabræður Héðins við sögu, menn sem síðar áttu eftir að
hafa mikil áhrif á þjóðlífið, t.d. þeir bræður Kjartan og Ólafur
Thors sem báðir voru ódælir strákar. Stúlkur leika ekki stórt hlut-
verk enda voru þær enn sárafáar í skólanum og ekki í vinahópi
Héðins að því er virðist.
Það er því margt athyglisvert sem kemur fram í bók Matthíasar
Viðars. Uppbygging bókarinnar er sérstæð, því þetta er ekki ævi-
saga í hefðbundnum skilningi. Höfundur leyfir sér að bregða á
leik, ímyndar sér samræður milli fólks og leggur út af ýmsu því
sem var að gerast á skáldlegan hátt. Það er þó alltaf skýrt hvað er
frá höfundi og hvað er beint úr heimildum. Ég vona að einhver
taki upp þráðinn frá Matthíasi og ljúki verkinu því öll baráttusaga
Héðins er eftir og þar koma þær mæðgur Bríet og Laufey vissulega
við sögu.
BÁRA MAGNÚSDÓTTIR
&'%ona P«r Guitavsion Svona gera prinsessur
eftir Per Gustavsson / Bjartur
Bleikar prinessur og aðrir feministar
Það fyrsta sem vekur athygli við lestur Svona gera prinsessur eftir
sænska rithöfundinn Per Gustavsson, er bleiki liturinn. Þetta er
kannski ekkert óvenjulegur litur á bók fyrir litlar stelpur, svona
klassískur Barbie-bleikur, en í þessu tilviki minnir hann meira á
bleiku femínistabolina sem sést hafa á liðnum misserum.
Það er meira en bara bleiki liturinn sem leiðir hugann að
femínískri vakningu. Prinsessan í þessari sögu er svo langt frá því
að vera hin hefðbundna prinsessa ævintýranna sem er ýmist veitt í
verðlaun til þess prins eða umrennings sem tekst að leysa þrautirn-
ar þrjár eða er haldið sem fanga skrímslis sem svo auðvitað einhver
prinsinn eða umrenningurinn þarf að bjarga henni frá. Þessi
prinsessa er langt frá því að vera óvirk eða hjálparvana, hún situr
svo sannarlega ekl<i og bíður eftir að einhverjir náungar, af eðlu
ætterni eður ei, dúkki upp til að bjarga henni. Hún bjargar sér takk
fyrir sjálf!
I bókinni er frekar svona almenn lýsing á því sem prinsessur
gera, ekkert endilega þessi tiltekna prinsessa sem við sjáum. „Af og
til skella prinsessur sér í íshokkí. Þær eru alltaf grimmastar í vörn-
inni. Því þannig eru prinsessur.” En prinsessur, samkvæmt bók-
inni, bjarga þorpsbúum frá hættulegum ræningjum (því þannig
gera prinsessur) en þær drepa ekki dreka sem birtast, heldur yfir-
buga þá þannig að þeir eru sem leikfang fyrir þorpsbúa. Þær eru
líka gefnar fyrir skartgripi og fín föt (þó sérstaklega bleika kjóla) og
eins og nærri má geta borða þær alltaf morgunmatinn í rúminu.
Eins og stundum í myndasögum, t.d. Tinnabókunum, þá er lít-
il hliðarsaga í gangi í forgrunni myndanna. En þar sem enginn eig-
inlegur söguþráður er í bókinni þá er hundur prinsessunnar, sem
oft er í forgrunni, ekki endilega með í öllum myndunum eða að
gera hlutina í skipulagðri röð. Hann er samt, rétt eins og Tobbi í
Tinnabókunum, stundum að gera eitthvað sem er fyndið án þess
að það konti meginsögunni við.
Myndirnar sjálfar eru fremur einfaldar, bakgrunnurinn yfirleitt
hvítur og prinsessan alltaf bleikklædd með gula kórónu (líka þegar
hún spilar íshokkí) auk þess sem flest allt sem henni tilheyrir eða
hún kemur nálægt er bleikt (skip, hundurinn). Boðskapurinn er
ekki síður einfaldur: Prinsessur geta allt!
Hin fullorðna lesönd, sem er öllu vön, sér strax að þessi bók er
öðruvísi prinsessusaga en allar hinar prinsessusögurnar og gleðst
rnjög yfir breytingunum. En hin unga lesönd, hún mun taka þessu
öllu sem sjálfsögðum hlut og finnast það fullkomlega eðlilegt að
prinsessur reki á flótta dreka, þjófa og ræningja - er það ekki frá-
bært? Þetta er semsé snilldarbók og allir femínistar ættu að kaupa
hana handa dætrum, frænkum, barnabörnum og vinkonum sín-
um.