Vera - 01.04.2005, Page 41

Harpa K. Gísladóttir /
ER STAÐALÍMYND KONUNNAR TÆKI SAMFELAGSINS
TIL AÐ HALDA HENNI NIÐRI Á MEÐVITAÐAN OG
ÓMEÐVITAÐAN HÁTT?

Undanfarna áratugi hafa gífurlegar breytingar átt sér stað í hinu vestræna samfélagi og óhætt
er að segja að meðal mikilvægustu breytinganna séu breytt hlutverk og staða kynjanna, og þá
sérstaklega konunnar
Ekki er ýkja langt síðan svo til eina hlutverk konunnar var að ala önn fyrir
börnum og búi. Þær störfuðu þannig innan heimilisins en höfðu í raun engu hlutverki að gegna
utan þess. Þar af leiðandi var stjórn og uppbygging samfélagsins nær eingöngu í höndum karla
sem óhjákvæmilega leiddi til þess að samfélagið og valdastöður innan þess voru þróaðar af körlum
og fyrir karla. Hins vegar gerðist það í byrjun 20. aldar að konur fóru að kveða sér hljóðs. Þær
byrjuðu að berjast fyrir réttindum sínum og smám saman fór þessi barátta að bera ávöxt, meðal
annars fengu konur kosningarétt og aukið frelsi til menntunar
I dag eru konur orðnar menntaðri
en karlar og þær eru jafnmargar þeim á vinnumarkaðinum, loksins er jafnréttinu náð! ...eða hvað?
Nei, því miður er það hreint ekki svo. Nóg
er að skoða hverjir verma valdastólana
i samfélaginu til að sjá að enn erum við
langt frá takmarkinu. Launamunur kynj-
anna segir einnig allt sem segja þarf. En af
hverju er þetta svona? Konur eru komn-
ar með réttindin og þekkinguna. Við erum
jafnvel komnar með jafnréttisLög sem eiga
að tryggja rétt okkar á vinnumarkaðinum.
Hvað er það þá sem stendur i veginum fyrir
því aó jafnrétti náist?
Hér á eftir mun ég færa rök fyrir því að
staóalímynd konunnar, sú ímynd sem sam-
félagið hefur komið sér saman um að standi
fyrir hina dæmigerðu konu, sé sökudólgur-
inn. Þvi það hefur sýnt sig aó staðalimynd-
ir kynjanna hafa þróast ótrúlega Lítið, nóg
er að skoða ímyndir kynjanna í barnabók-
um og á mæðra- og feðradagskortum. Þá
kemur berlega í Ljós að hefðbundin ímynd
kynjanna er mjög ihaldssöm og í engu sam-
ræmi við hin raunverulegu hlutverk sem
þau spila í samfélaginu í dag. En hver ætli
sé ástæðan fyrir því að staðalímyndirnar
þróast ekki i samræmi við breytt hlutverk
kynjanna? Og af hverju skiptir það máli?
Félagslegir þættir sem
viðhalda staðalímyndunum
- Inni á heimilunum
Svarið gæti að hluta til legið í þvi að kann-
ski er ekki alls kostar rétt að tala um að
hlutverk konunnar hafi breyst, eðlilegra
væri að halda því fram að hlutverkin séu
orðin fleiri. Því að á meðan staóa konunn-
ar á vinnumarkaóinum hefur breyst gífur-
Lega mikiö á undanförnum áratugum hefur
staóa hennar innan heimiLisins ekki breyst
að sama skapi. Hún er enn að sinna störfum
hinnar umhyggjusömu eiginkonu og sér að
mestu leyti um heimilisstörfin og uppetdi
barnanna. Þannig virðast hlutverkin í pers-
ónuiegum samskiptum kynjanna, t.d. innan
hjónabands, hafa haLdist nokkuð stöð-
ug þrátt fyrir breytt hLutverk utan heim-
iLisins. NýLega var gerð rannsókn á konum
sem hafa komist í vaLdastöóur og þar kemur
meðal annars fram að þær konur sem vinna
mikið eru mun líklegri tii að finna tiL sekt-
arkenndar gagnvart heimiLinu og makanum
en karLar sem vinna mikið. Þetta bendir
til að konur Líta enn á heimiLisstörfin sem
sína ábyrgð. Annað sem kom fram var að
mörgum konum fannst óþægilegt að vera
fremri eiginmanni sinum í vinnu, sem dæmi
Leið þeim ekki veL með að hafa hærri tekjur
eða vera i vaLdameiri stöðu en þeir. Þarna
koma berlega í Ljós áhrif hinna viðteknu
staðalímynda. Því staðaLímynd, sem sam-
kvæmt skiLgreiningu feLur i sér aLhæfðar
hugmyndir um hóp fóLks þar sem aLLir ein-
stakLingar hópsins eru taldir búa yfir sömu
eiginLeikum, feLur einnig í sér forskrift að
dæmigerðri hegðun eða vióeigandi hegðun
einstakLings innan tiLtekins hóps. Þannig
er kona sem tekur vinnu fram yfir tiLtekt
heima hjá sér aimennt ekki taLin hegða
sér eins og sönn kona, hún er jafnveL taLin
karLaleg. Staðalimyndirnar eru þannig í
eðLi sinu til þess falLnar að viðhaLda sjálf-
um sér með því að stýra hegðun sem aftur
styrkir staðaLímyndirnar. Það er nefniLega
staðreynd að fólki finnst almennt erfitt
að hegða sér i ósamræmi við það sem taLin
er vióeigandi hegðun hópsins og það sem
meira er virðist þessi viðeigandi hegðun
hópsins eiga stóran þátt í að móta viðhorf,
skoðanir og jafnveL smekk fóLks.
Annað sem hefur vakið athygLi er að
framakonur eru mun LíkLegri tiL að vera ein-
hleypar en framakarlar. Þetta gæti bent
vera / 2. tbl. / 2005 / 41