Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1933, Page 19

ú
þekking áleit hann að frekast fengist í skóla, er tæki
á móti mönnum, sem kæmu frá hagnýtum störfum, og
hefðu hug á að hverfa til þeirra aftur fróðari um rétt-
indi sín og skyldur í þjóðfélaginu. Ekkert próf skyldi
heimtað í lok skólavistar, eins og annars var títt.
Slíkur skóli vildi hann að settur væri á stofn í Sór-
ey. Þar er náttúrufegurð mikil á danska vísu, og stað-
urinn fornfrægur. Sjóður hafði verið myndaður af
nokkru af klaustureignunum, þegar klaustrið var lagt
niður, og átti sá sjóður að vera til stofnunar fyrir
unga aðalsmenn. Hafði sá sjóður aukizt mjög, meðal
annars af arfi Ludvig Holbergs, og var á dögum
Grundtvigs orðinn stórfé. Þessa aðstöðu vildi Grundt-
vig láta nota til að koma upp kgl. dönskum lýðháskóla,
og barðist fyrir því árum saman. En stjórnarvöldm
voru ýmist tómlát eða blátt áfram málinu andvíg. Og
um 1850 var málinu vísað algjörlega á bug.
En yfir í Norður-Slésvík var hugmyndin gjörð að
veruleika, ekki af stjórnarvöldunum, heldur af ein-
stökum mönnum. í þessu héraði var alþýða manna
dönsk en var stjórnað af þýzku mælandi embættis-
mönnum, sem numið höfðu við háskólann i Kiel. Um
1840 fór að vakna þjóðernisleg tilfinning meöal bænd-
anna, Þeir vildu hefja danska þjóðernið til öndvegis,
fyrst og fremst í kirkju og skólamálum. Á þann hátt
hófst barátta milli þessara tveggja þjóðerna; og flest-
ir »menntamennirnir« voru þýzkunnar megin. Bænd-
urnir þurftu því að vera færir um að standa sjálfir
fyrir sínum eigin málum. En til þess þurfti menntun,
sem við þetta væri miðuð, og veitt væri á dönsku. Hér
var einmitt þörf fyrir skóla eftir hugmynd Grundt-
vigs. — Bændur og borgarar skutu því saman nokkru
fé, og stofnuðu slíkan skója í Rödding. Hann tók til
2