Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1933, Side 90

88
Og þetta fær aukna brýningu hér á íslandi, af því
að um leið og þessi tímahvörf gerast um alla jörð, er
hér verið að snúa við blaði með öðrum hætti. Hér er
jafnframt að verða þjóðlífsbylting á þann hátt, að
mikill hluti þjóðarinnar flytur á fáum árum úr dreif-
býli íslenzkra sveita, þar sem hún hefur staðið djúp-
um en veikum rótum, og í bæina á ströndinni og gerzt
þar nýlenduþjóð í eigin landi. Þetta hefur hvort-
tveggja skapað andstæður með þjóöinni sem heild og
Mmjósti hvers einstaklings hennar. Það er ekki sjald-
an, sem hún er endurtekin af lífinu sjálfu sagan um
ungan, efnilegan mann, sem »fer í hundana« á því
að koma úr fásinni íslenzkrar sveitar ofan í fjölmenn-
ið »á mölinni«, eða þá sagan um elskulega, óspillta
sveitastúlku, sem fellur á hálasvelli gjálífsins í borg-
inni. Um hitt er minna hjalað, hvernig andstæðurnar,
sem þessi þjóðlífsbreyting veldur, berjast i hvers
manns vitund, bæði þeirra, er mestar andstæður ríma
og lengst geta lifaö, og hinna, sem afneita vilja öðr-
um hverjum öfgunum en berjast fyrir hinum. En ekk-
ert talar ljósara máli um það, hvað slíkir menn eigci
erfitt, en sú frekjulega fyrirlitning, er sumir nýlendu-
mennirnir í bæjunum vilja sýna »Nesjamennsku« ís-
lenzkra sveita. Því að sú fyrirlitning er ekki fyrst og
fremst sprottin af bláþunnu skilningsleysinu, sem er
haft að yfirvarpi, heldur er það vitstola tilraun þeirra
manna, sem ekki ráða við eigin öl’gar, að rífa úr sér
það augað, og höggva af sér þá höndina, sem hneyksl-
ar þá, af því að það augaö sér öðruvísi en hitt aug-
aö, og sú höndin vinnur öðruvísi en hin höndin. Og
sú andúð skelfingarinnar, er stundum grípur vöku-
mennina í sveitinni, er af sama toga sprottin, því að
þessar öfgar hugarfarsins hafa einnig til þeirra bor-
izt, þó að þeir hafi tekið aðra afstöðu. En af því að