Freyr - 01.07.2000, Blaðsíða 4

Ritstjórnargrein
Fyrirbyggjandi starf í
heilsugœslu í dreifbýli
Alkunnar eru þær þrengingar sem íslenskur land-
búnaður býr við um þessar mundir. Þær birtast
ekki einvörðungu í því að bæir fari úr byggð,
heldur ekki síður í því að fólki fækkar á bæjum jafnvel j
allt niður í tvær manneskjur eða eina. Ekki þarf að fara
í grafgötur um að þessu ástandi fylgir mikið sálrænt
álag. Langvinnur áróður um það að landbúnaður sé
baggi á þjóðfélaginu og að hagkvæmast væri að flytja
inn sem mest af búvörum er einnig sálardrepandi fyrir
þá sem þessa framleiðslu stunda og vilja vera góðir
þegnar lands og þjóðar.
Öðru hvoru hafa heyrst raddir um að sálgæslu í land-
búnaði þurfi að gefa meiri gaum án þess að nokkuð
áþreifanlegt hafi gerst í þeim efnum.
í öðrum löndum er betur að þessu staðið. Þannig gat
nýlega að lesa í Bondebladet, málgagni Bændasamtaka
Noregs (Norges Bondelag), frásögn af námskeiði sem
þar hafði verið haldið fyrir þarlenda ráðunauta í land-
búnaði um hlutverk ráðunautarins sem trúnaðarmanns
bóndans. Námskeiðið var á vegum stofnunar þar í
landi sem nefnist Landbrukshelsen, en hún gegnir því
hlutverki að annast fyrirbyggjandi heilbrigðisþjónustu
í norskum landbúnaði í samstarfi við Heilsuvernd
starfsmanna á hverju umdæmi.
Heilsuvemd starfsmanna er opinber stofnun sem er
að finna á öllum Norðurlöndum nema íslandi og hefur
verið starfrækt í þessum löndum um langt árabil. í lög-
um nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á
vinnustöðum er að vísu kveðið á um að fyrirtæki skuli
koma á fót heilsuvemd starfsmanna sinna og semja við }
heilsugæslustöð eða sjúkrahús í því skyni, en í raun
hefur þetta lagaákvæði ekki komist í framkvæmd hér á
landi. í þessum efnum hefur Island þannig setið mjög j
eftir í samanburði við hin Norðurlöndin.
í Noregi, eins og hér á landi, er mesta breytingin,
sem orðið hefur innan landbúnaðarins á síðustu áratug-
um sú að áður var fjölmenni á bæjum en nú er þar fátt
í heimili og fólk einmana. Þetta hefur leitt til mjög rót-
tækra breytinga í lífí fólks, frá ríkri félagslegri sam-
kennd, til einveru og einmanaleika. Aður sat fjöldi
manns til borðs á matmálstímum, nú situr bóndinn þar
oft einn.
Fjallað var um þann feril sem fólk gengur í gegnum
þegar kreppuástand skapast. Það getur orðið við hús-
bruna, gjaldþrot, sambúðarslit, dauðsfall eða jafnvel að
áburðarkjallarinn hafí látið sig.
Eftir fyrsta sjokkið koma viðbrögð. Ef þau koma
ekki, svo sem reiði, örvænting eða vonleysi, er erfiðast
að glíma við ástandið. Næsta skerf í átt til endurhæf-
ingar er „viðgerðarskrefið" og að lokum kemur skrefið
til nýrrar stefnumörkunar í lífinu. Það að manneskja,
sem hefur orðið fyrir áfalli í lífí sínu, taki því að því er
virðist eins og ekkert sé, er að jafnaði ekki til bóta.
Fjallað var um nokkur mikilvæg atriði fyrir ráðunaut
sem skyndilega stendur frammi fyrir erfiðum kringum-
stæðum einstaklings sem hann starfar fyrir. Þar var
lögð áhersla á að ráðunauturinn bregðist við með opn-
um huga, eðlilegri framkomu og kurteisi. Nokkur góð
ráð fylgdu einnig, svo sem:
* Takið með þolinmæði sterkri og oft óraunsærri tján-
ingu, tilfmninga.
* Engar ásakanir - hvað sem raular og tautar.
* Hlustaðu meira en þú talar, taktu vel eftir því sem
sagt er og bentu á hagnýt atriði til hjálpar, þegar það
á við.
* Líttu ekki á aðstæðumar sem "sjúklegar". Vertu
nærstaddur, en án stórra orða.
* Veltu fyrir þér hvar þú átt að koma til hjálpar, á
heimilinu, í bankanum eða t.d. hjá almannatrygg-
ingunum.
* Snúðu spumingu til baka, þ.e. ef þú t.d. ert beðinn
um álit þá spurðu um álit spyijandans.
* Treystu innsæi þínu. Leyfðu þögnum að koma upp
í samtalinu án þess að rjúfa þær of fljótt.
* Gerðu ekki sársaukann í kringumstæðunum að þín-
um eigin sársauka. Hugsaðu um þín eigin viðbrögð
og hve særður þú getur sjálfur orðið.
Bent var á að ráðunauturinn geti komið af stað breyt-
ingaferli í rétta átt, en hann á ekki sjálfur að fara í hlut-
verk sálfræðings eða fjölskylduráðgjafa. Hlutverk
ráðunautarins getur hins vegar verið að fá viðkomandi
til að leita sér hjálpar.
Fram kom að bæði á heilbrigðisstofnunum og innan
lögreglunnar ræði starfsmenn saman um vandmál, sem
þeir kynnast, og að eðlilegt sé að ráðunautar geri það
líka, að sjálfsögðu sem trúnaðarmál.
f Noregi er litið á starfsemi sem þessa eðlilega og
brýna í starfi ráðunautarins. Ráðunautar í landbúnaði
hér á landi em einnig vel kunnugir þessum málum úr
Frh. á bls. 39.
4 - FREYR 7/2000