Freyr - 01.07.2000, Blaðsíða 37

*sr.rfii&3g%!i! I! rflífírffvft-.,
^TfllíÉMlMmMaMi'.iÍHf-fiiilííifílSrííííi
nnr.n .—
3. mynd. Hœfdega þétt skjólbelti mynda betra skjól en ofþétt belti (Haukur Ragnarsson, 1990).
stigshækkunin vegna hitalækkunar
sem verður að nóttu til. Einnig má
benda á að hitahækkunin er meiri
fyrri part sumars en seinni (Sigfús
Ólafsson, 1978). Hár hiti að degi
og lágur að nóttu telst heppilegur
fyrir efnisöflun plantna. Það eflir
næringarnámið að deginum en
dregur úr öndunartapi að nóttu (Óli
Valur Hansson, 1983).
Jarðvegshiti
Ekki er nóg með að lofthiti hækki
í skjóli heldur hækkar jarðvegshiti
einnig. Minni uppgufun leiðir til
þess að varmatap frá jarðvegi til |
yfirborðs verður minna á skýldu
svæði. Þetta leiðir til þess að varmi í
sem flyst með inngeislun til jarð-
vegs nýtist betur til þess að hita upp
jarðveginn (Bjöm B. Jónsson o.fl.,
1996).
Gera má ráð fyrir að jarðvegshit-
inn í 20 sm djúpu sniði hækki um
0,5-1°C yfir vaxtartímann á skýldu
landi miðað við skjóllaust. Hita- !
aukning sem þessi örvar upptöku
næringarefna, flýtir fyrir spímn og
eykur virkni örvera og þar með
næringarefnaumsetningu (Óli Valur
Hansson, 1983).
Þessar breytingar geta haft vera- [
leg áhrif á skilyrði nytjagróðurs. í
mælingum í búveðurathugunum á
tilraunastöðinni að Korpu kom í
ljós 0,5°C munur á jarðvegshita á
mel og mýraijörð skilaði 20 dag-
gráðu spamaði við skrið byggs og
betur þroskuðu komi sem samsvar-
aði 100 daggráðu mun á sprettu-
tíma (Rannsóknastofnun landbún-
aðarins, 1996).
Aukinn jarðvegshiti getur flýtt
fyrir því að jörð verði tilbúin til
vinnslu að vori að þeim forsendum
gefnum að aukinn jarðvegsraki tefji
ekki fyrir.
Loftraki
Minnkun vindálags dregur úr
uppgufun raka frá jarðvegi og
plöntum vegna minni loftskipta.
Þessu fylgir meiri loftraki á skýldu
svæði en óskýldu. Þetta getur verið
þýðingarmikið á þurrari svæðum
eða í þurra árferði. Minnkun á upp-
gufun plantna er mælanleg á svæði
sem nemur allt að tuttugu og fimm
faldri hæð beltisins skjólmegin
(Ólafur Njálsson, 1984).
Vindálag veldur því að plöntur
loka varaopum sínum til að veijast
þurrki. Þetta dregur úr eimöndun
og skerðir ljóstillífunargetu og
efnanám gróðurs (Óli Valur Hans-
son, 1983).
Hitaaukningin sem verður í skjól-
inu leiðir til minni rakamettunar
lofts og þannig til aukinnar uppguf-
unar. Vindurinn hefur þó meira að
segja um uppgufunina en rannsókn-
ir hafa sýnt að eimöndun plantna
við sama hitastig eykst með auknu
vindálagi (Ólafur Njálsson, 1984
eftir Mork, 1968).
Hinn aukni loftraki í skjólinu er
ekki í öllum tilfellum til góðs því að
vel má ímynda sér að þurrkun heys
gangi verr í skjóli en ella vegna
lægra eimhungurs lofts. Þetta getur
einnig haft áhrif á bráðnun skafla
að vori og seinkað þannig mögu-
legri jarðvinnslu eða umferð um
þau svæði sem næst liggja skjólinu.
Jarðvegsraki
Á íslandi er skortur á jarðraka
ekki útbreitt vandamál en þó eru
ákveðin svæði sem hættir til þurrka
sem rýra gildi þeirra til ræktunar.
Dæmi um þetta era tún og akrar á
[ hraunasvæðum en gropin berglögin
orsaka hratt vatnshrip úr ofan-
áliggjandi jarðvegi. Slíkt land þom-
ar snemma að vori en hættir til að
ofþoma (brenna) þegar líður á sum-
arið.
Vegna hægari uppgufunar frá
! plöntum og jarðvegi stuðla skjól-
belti að jafnari vatnsbúskap (Óli
Valur Hansson, 1983).
Þrátt fyrir að hærri jarðvegsraki
4. mynd. Straumlínulöguð belti (a) draga síður úr vindi en þverhnípt belti (b)
(Cabom, 1965).
FREYR 7/2000 - 37