Freyr - 01.07.2000, Blaðsíða 36

Áhrif skjólbelta
á vistþætti
Með ræktun skjólbelta er
hægt að hafa margs konar
áhrif á vistþætti og breyta
þannig lífsskilyrðum plantna og
dýra. Með þessari grein er ætlunin
að skýra í stuttu máli nokkrar þær
breytingar sem verða á umhverfis-
aðstæðum í skjóli og geta haft áhrif
á vist lífvera.
Vindhraði
Megin tilgangur skjólbelta er að
draga úr vindhraða, þ.e. að mynda
skjól. Skjól er skilgreint sem hlut-
fallsleg hraðaminnkun vinds í vissri
hœð yfir jörðu vegna einhverrar
fastrar hindrunar (Ólafur Njálsson,
1984 eftir Kuhlmann, 1976).
Almennt séð draga ójöfnur lands
úr vindhraða. Því er meiri vind-
hraði við ströndina en inn til lands-
ins en einnig má minnka vindhrað-
ann enn frekar með skjólbeltakerf-
um (1. mynd).
Blási vindur homrétt á skjólbelti
má gera ráð fyrir því að skýlda
svæðið nái yfir þrítugfalda hæð
(30xH) beltisins skjólmegin og allt
að sexfalda hæð (6xH) áveðurs. (2.
mynd
Hæð og þéttleiki skjólgjafa ræður
mestu um hæfileika hans til að
draga úr vindi. Ophlutfall skjól-
belta stjómar dreifíngu vindhraðans
skjólmegin. Þétt skjólbelti gefur
hlutfallslega mikið skjól á litlu
svæði á sama tíma og hæfilega þétt
belti mynda stærra skjólsvæði (Ole-
eftir
Ingvar
Björnsson,
Land-
búnaðar-
háskólanum
á Hvanneyri
t____í_____í
Skjólbelti Skjólsvæöi
4--------------------- 10 - 20 km
Vindátt
Lottslag með
minni vindhraöa
Héraösskjólsvæöi
1. mynd. Landslagsskjól með skjólbeltakerfi (Olesen, 1979).
sen, 1979). Sé skjólbelti of þétt
myndast hætta á iðustraumum
handan þess en æskilegast má telja
að ophlutfallið sé um 35%-50% (5.
mynd) (Ólafur Njálsson, 1984).
Eiginleg breidd skjólbeltis hefur
ekki áhrif á skjólvirkni þess. Þó
getur verið um óbein áhrif að ræða
þar sem breiddin hefur áhrif á þrif
trjánna, hæðarvöxt, þéttleika og
endingu. Þverskurðarlögunin hefur
aftur á móti nokkuð um skjóláhrif
skjólbelta að segja. Straumlínulög-
un belta er óheppilegri en þverhnípt
lögun (4. mynd) (Ólafur Njálsson,
1984).
Stutt skjólbelti gefur hlutfallslega
minna skjól en langt belti. Til þess
að veita stöðugt skjól á stóm svæði
verður lengd beltis að vera a.m.k.
sem nemur tífaldri hæð þess (Ólaf-
urNjálsson, 1984).
Lofthiti
Minni uppgufun frá jarðvegi og
plöntum ásamt minni loftskiptum
við kaldari loftmassa leiða til
hækkunar hitastigs í skjóli (Olesen,
1979).
Á skýldum svæðum hækkar loft-
hiti um 0,5-2°C og nær hækkunin
til svæðis sem spannar tuttugufalda
hæð skjólgjafans. Á sólríkum dög-
um getur hitaaukningin orðið enn
meiri eða allt að 5 °C.
Hækkun hitastigsins á daginn er
hlutfallslega meiri en meðalhita-
2. mynd. Skjólúhrif skjólbelta sem prósent skjóls (Olesen, 1979).
36 - FREYR 7/2000