Freyr - 01.07.2000, Blaðsíða 34

smáa samfélagi, þar sem lýðræðis-
legar leikreglur eru í heiðri hafðar,
mótast lýðræðislega hugsandi fólk,
og mótun þess birtast síðan í hinu
svokallaða fulltrúalýðræði í þjóð-
legu og alþjóðlegu starfi.
Lýðrœðislegur einstaklingur og
umburðarlyndi. Það sem hér er
gengið út frá er sjálfstætt hugsandi
maður með hæfileika til að hlusta á
aðra og meta viðhorf þeirra en jafn-
framt ósk um að leita lausna, sem
fullnægja meirihlutanum, hæfni til
að viðurkenna niðurstöðu meiri-
hlutans, jafnvel þótt viðkomandi sé
annarrar skoðunar, (og alvarleg
samviskuviðhorf krefjast ekki ann-
ars) og hæfni til að rækja sameigin-
legar borgaralegar skyldur á upp-
byggilegan hátt. Þá má nefna um-
burðarlyndi gagnvart ólíkum skoð-
unum og viðurkenningu á þeim
lýðræðislegu niðurstöðum sem
teknar eru.
Starfsreglur fyrir námið. Nám í
hinu frjálsa fræðslustarfi félaga-
samtaka er þegar í sjálfu sér dæmi
um lifandi lýðræði og jafnframt
góður skóli í lýðræði. Leshring er
stjómað af þátttakendum og hann
er skipulagður frá grunni fyrir virkt
lýðræði, þar sem þátttakendur
ákveða hvað tekið er fyrir, hvaða
bækur og aðrar heimildir eru notað-
ar og hvernig starfseminni er
stjómað. Sérstök áhersla er lögð á
að nýta reynslu þátttakenda. Um-
ræður og skoðanaskipti em aðal að-
ferðimar við námið. Það liggur í
augum upp að hver þátttakandi
styður og hjálpar öðmm. A stjóm-
andanum hvflir að sjá um að mark-
mið og þarfir hvers þátttakenda séu
virtar.
I námskeiðakennslufræði hefur,
ásamt fyrirlestmm og umræðum í
náminu, verið þróuð vinnuaðferð
þar sem virk aðild þátttakenda er
dregin fram með því að varpa fram
spumingum og ná fram niðurstöð-
um í framhaldi af þeim. Jafnframt
er lögð áhersla á rétt þátttakenda til
að hafa áhrif á það sem námið felur
í sér. Það fer m.a. fram í nemenda-
félögum fræðslustofnana og lýðhá-
skóla. Námslýsingar, sem þátttak-
endur vinna saman að, em einnig
ein aðferð til að viðhafa lýðræði í
námi.
Starfsreglur fyrir samfélagið.
Hið frjálsa fræðslustarf eflir hag
þjóðfélagsins og vinnur með þörf
félaga og samfélagsins fyrir aukna
menntun. Lýðræðið eflist með því
að samfélagið iðkar það sem það
lærir (leaming by doing) og því að
borgaramir styrki lýðræðisleg gildi
og viðhorf, ásamt því að hvetja til
ólflcra viðhorfa og ræða þau í sam-
einingu.
Þörfin fyrir að leiða fyrirtæki at-
vinnulífsins í átt til að verða
fræðslustofnanir hefur leitt til þess
að lýðræðisleg vinnubrögð hafa á
ný verið hafin þar til vegs. I Sví-
þjóð hefur verð þróuð sértök lýð-
ræðisleg aðferð til skoðanaskipta í
stofnunum.
Fyrirtækin em í sókn ef starfsfólk
þeirra stundar sífellda nýsköpun,
með þeirri hröðu símenntun sem
þarf að eiga sér stað og því sveigj-
anlega samstarfi sem þau búa yfir.
Sköpun og nýbreytni koðnar niður
ef fólk skynjar það að það geti ekki
haft áhrif á vinnuumhverfi sitt.
Þess vegna er lýðræði undirstöðu-
atriði í framsæknu vinnuumhverfi,
sem jafnframt kallar á nýja gerð
stiómenda, sem eiga sér framtíðar-
sýn.
Frá hinu þjóðlega til hins alþjóð-
lega. A Norðurlöndunum sérstak-
lega átti þróun lýðræðisins sér stað
hönd í hönd með framþróun hinna
norrænu ríkja. Orðið ,fólk“ hefur
margar merkingar, eins og fram
kemur á áhugaverðan hátt í könnun
Ove Korsgaard. Upphaflega vísaði
það til almúgans sem andstæðu við
hástéttina. Meðal annars vegna
áhrifa almannafræðslunnar varð
fólkið að þjóð sem stjómaði sér á
sjálft, „demos“. Á Norðurlöndum,
einkum og sér í lagi, hafa þjóðríkin,
demos, og hið menningarlega sam-
félag, etnos, mnnið saman í eitt.
Þegar hin þjóðlega vitund vaknaði
og þjóðrflcin urðu til fylgdi því
umfangsmikil frjáls félagastarfsemi
á hugsjónalegum gmnni og af því
leiddi að orðið fólk hefur í raun
orðið samheiti orðsins borgaralegt
þjóðfélag (civilsamhalle).
Þegar hagkerfið gerist alþjóðlegt
verður jafnframt hluti af ákvarð-
anatökunni alþjóðleg. Þar með
verður til þrýstingur á að alþjóða-
væða jafnframt stjómmálin. Til
þess að það gerist þarf sjálfstjóm
þjóðarinnar, demos, og menningar-
samfélag þjóðarinnar, etnos, að
leysa böndin sín á milli. Stjómmál-
in rífa sig laus frá menningunni á
sama hátt og þau rifu sig áður laus
frá trúnni. Ove Korsgaard nefnir
einnig að okkur beri nú að hafa
samtímis stjóm á þremur ferlum;
heimsvæðingu markaðarins,
Evrópuvæðingu stjómmálanna og
endurheimt þjóðemislegrar menn-
ingar.
Það má einnig tala um alþjóðlegt
lýðræði. Þar yrði gert ráð fyrir
evrópsku - öndvert hnattrænu -
samfélagi. Þessir ferlar sækja mikl-
ar breytingar jafnt til lýðræðislegrar
starfsemi sem og til þeirra fræðslu
sem styður hana.
3. Mat á eigin stöðu
Fyrirsögnin vísar til Hvítbókar
ESB, sem kom út fyrir nokkm og
fjallar um þetta viðfangsefni. Þar
er fjallað um hæfileikann til að
meta eigin stöðu út frá breytingum
á þjóðfélaginu, sem undirstöðu-
hæfileika sem atvinnulífið hefur
þörf fyrir. Sagt hefur verið að al-
menn menntun nú á tímum sé fólg-
in í þvx að við tileinkum okkur
„landabréf ‘ af heiminum og út frá
því getum við staðsett okkur sjálf
og siglt inn í framtíðina, jafnframt
því sem við tökum á okkur eigin
ábyrgð okkar á heiminum.
Áður fyrr gáfu hin stóm hug-
myndakerfi okkur „landabréfið af
heiminum" tilbúið á silfurfati. Nú á
tímum verður hver einstaldingur að
sjá sjálfur á huglægan hátt um þá
34 - FREYR 7/2000