Freyr - 01.07.2000, Blaðsíða 35

leit í hvaða heimi hann býr og
hvemig hann stjómar lífí sínu í
heimi þar sem hraðinn eykst og
óvæntar breytingar gerast sífellt.
Símenntun fólks þarfnast eigin
„landabréfs“ til þess að hann eða
hún geti stýrt sínu eigin námi.
Mikilvœgar breytingar í þjóðfé-
laginu. Þjóðfélagið hefur alltaf
verið að breytast, en nú er talað um
að hraði breytinganna hafi aukist,
þær komi á óvart og séu
ófyrirséðar. Þangað til annað
kemur í ljós skortir okkur
hugmyndafræði sem fellir í eitt
kerfí hinar fjölbreyttu breytingar
sem eiga sér stað. Eftir sem áður er
mikilvægt að rannsaka megin
breytingamar og þær túlkanir sem
gerðar hafa verið á þeim. Þar má
nefna áhrif af alþjóðavæðingunni
sem og tölvu- og samskipta-
tækninni. Samsvarandi dæmi em
breytingar á uppbyggingu atvinnu-
lífsins, svæðabundin þróun o.s.frv.
Framtíðarfrœði, framtíðarspum-
ingar. Við getum ekki á sama hátt
og áður séð framtíðina fyrir og við
getum heldur ekki skipulagt hana
langt fram í tímann. Framtíðar-
fræðin rannsaka vissulega þær for-
sendur sem hafa áhrif á framtíðina.
Menn nálgast jafnframt framtíðina
út frá ýmsum ólíkum módelum um
hugsanlega framtíð. Með því að
rannsaka þetta getum við jafnframt
undirbúið okkur undir óvæntar
breytingar og þar með brugðist bet-
ur við nýjum aðstæðum.
Öfl sem hafa áhrif á okkar eigin
stöðu. Mikilvægt er að rannsaka
jafnt þær breytingar sem eiga sér
stað í þjóðfélaginu, sem og módel
af framtíðinni, til að fá mynd af
þeim öflum sem hafa áhrif á líf
okkar. A starf mitt sér framtíð?
Hvemig breytist það? Hvemig sé
ég fyrir mér framtíð staðarins þar
sem ég bý? Með þessu móti verða
breytingamar ekki lengur ógnvekj-
andi og óskiljanleg örlög, heldur
áframhaldandi þróun, sem menn
geta búið sig undir og jafnvel haft
áhrif á í störfum sínum.
Því betri tök sem fólk fær á breyt-
ingunum, því meira spennandi er
það að lifa með þeim og því betur
bjargar fólk sér í þeim breytingum
sem lífið ber með sér. Þannig er
einnig unnt að komast hjá þeirri
hættu, þegar menn leita skýringa á
breytingunum, að festast í „sann-
leika“ sem gefur sýndaröryggi, en á
sér í raun enga stoð í raunveruleik-
anum. Slíkar einfaldar skýringar
geta verið hættulegar ef þær t.d.
leiða til haturs á framandi þjóðum
eða þjóðemislegrar kúgunar.
4. Þjóðfélagsleg markmið
(Policy studies)
Þessi liður greinir sig ekki vem-
lega frá hinum næst á undan. Ein-
ungis markmiðsstefnan er önnur.
Þar sem í undanfarandi kafla var
nánast markmiðið að finna landa-
bréf, sem unnt væri að hafa til leið-
sagnar í breytingaferlinu, er hér aft-
ur á móti spuming um að hafa áhrif
sem leiða til virkra breytinga.
Nafngiftin „Policy studies" er hér
notuð þar sem norræn tungumál
eiga ekki gott orð hliðstætt, „pol-
icy“. Með orðinu er átt við pólitískt
starf sem á þarf að halda til að rétta
við einhverja þjóðfélagslega
stefnumörkun eða vandamál.
Policy getur þannig eða ber að vera
grundvallað á gildismati. Policy
gengur í gegnum þróun til að gera
að veruleika baráttumál sem lagt
hefur fram á einhveiju sviði lífsins.
Hugsjónaleg stefnumið. Pólítísk-
ar hugmyndir, einkum og sér í lagi,
eiga ekki upp á pallborðið hjá fólki
um þessar mundir og stefnuskrá
stjórnmálaflokkanna veldur oft
vonbrigðum. E.t.v. er það eitt af
teiknunum um að umbrotatímar
gagni nú eftir. Það á þó ekki að
lama umræðuna um hin þjóðfélags-
legu markmið. Sameiginleg hug-
sjón er nauðsynleg, líka vegna þess
að manneskjan á að geta litið á líf
sitt og starf sem mikilvægt. Þáttur í
góðu lífi er sú tilfinning að mín sé
þörf - á sama hátt - og að ég þarfn-
ast annarra. Þess vegna er mikil-
vægt að halda uppi umræðu um
markmiðið með starfi þjóðfélags-
ins. Slíka umræðu þarf einnig inn-
an stjómmálaflokkanna.
Félagslegar nýjungar. Æ oftar
finnur maður einnig þörf fyrir fé-
lagslegar nýjungar, fyrir ný sameig-
inleg lífsform. Þetta á jafnt við um
lýðræðið í heild sinni sem og í hinu
smáa samfélagi, svo sem not af t.d.
tölvutækninni til að hafa áhrif á
þjóðfélagið.
Valkostir við leit að lausnum.
Hin svokallaða þjóðfélagslega
fræðslustarfsemi var upphaflega að
hluta til eins konar meðalgöngu-
starfsemi milli hinna pólitísku hug-
myndakerfa og stjómmálaflokka,
annars vegar, og þegna landsins
hins vegar. Núorðið eigum við ekki
lengur slík hugmyndakerfi, og
langar heldur ekki til að eignast þau
aftur. Samt sem áður er spumingin
um að hafa áhrif á þjóðfélagið jafn
brýn og áður, ef ekki enn brýnni.
Umræða meðal almennings sem
snertir lausn vandamálsins þarfnast
einhverra forsendna eða viðmiðana
sem taka verður afstöðu til. Fyrrver-
andi forseti Finnlands, Martti Aht-
isaari, hefúr bent á leið til að koma
slíkri umræðu á fót. Hann sagði í
ræðu í Ábo á námskeiði sem bar
heitið: „Símenntun, fijáls fræðslu-
starfsemi og þjóðfélagið“, að til að
styðja við lýðræðislegt uppeldi þurfi
bæði rannsóknir og eitthvað sem
kalla mætti „kortlagningu á
gildismati stjómmálamanna". Með
því átti hann við það að kafa út frá
mismunandi gildismati niður í ný og
ógnvænleg vandamál og leitast við
að fá fram tillögur um lausn á þeim.
Að áliti Martti Ahtisaari em hug-
myndavinnuhópar, sem leggja fram
nýjungar, hluti af alþýðumenntun
nú á dögum. Fræðslusamtökin ættu
að vera eðlilegur evrópskur gmnn-
ur fyrir þessa starfsemi og jafn-
framt vel tengd þjóðfélaginu.
(Þýð.: M.E.)
FREYR 7/2000 - 35