Freyr - 01.07.2000, Blaðsíða 39

Ávaxtalundur
7. mynd. Skjólbelti í hlíðum geta dregið úr aðstreymi á
köldu lofti (Olesen, 1979).
næst skjólbeltinu þegar borið er á
túnið sem liggur að því eða með
næringarefnaupptöku skjólbelta-
trjánna.
Skjólbelti og næturfrost
Skjólbelti draga úr hreyfingu
lofts og þar með blöndun þess. I
kyrru veðri og heiðskíru að nóttu til
getur útgeislun frá jörðu myndað
næturfrost við skjólbelti. Þetta
gerist einkum við aðstæður þar sem
vindhraði er mjög lítill en þá
myndast logn í skjólinu en and-
varinn nægir til að blanda lofti og
koma í veg fyrir næturfrost á
óskýldu landi (Óli Valur Hansson,
1983). Danskar mælingar sýna að
sé vindhraði lágur eða um 1 m/sek
er einmitt meiri hætta á næturfrosti
í skjóli en á berangri (Olesen,
1979).
Sé algjört logn eru líkur á nætur-
frosti á skýldu landi og skjóllausu
sambærilegar en þó má gera ráð
fyrir því að vegna hlýrri og rakari
jarðvegs í skjólinu séu minni líkur á
næturfrosti þar. Þetta sannaðist í
tilraun í Mosfellssveit 3.-9. sept
1980 þar sem hiti var mældur á
heiðskýrri nóttu í skjóli og á ber-
angri. í ljós kom að frostið fór nið-
ur í -2,2 °C á berangri á sama tíma
og það fór
einungis í -0,5
°C í skjólinu
(Ólafur Njáls-
son, 1984 eftir
Liebricht og Sig-
geirsson, 1981)).
Einnig má
nefna að næst
beltunum er
hitastig í öllum
tilfellum hærra
en á opnu svæði.
Ástæða þessa er
einkum sú að
innrauð hita-
geislun frá jörð-
inni endurkastast
af trjánum
(Souto og Men-
eses, 1998, eftir
Guyot, 1988)
Til að koma í veg fyrir að kulda-
pollar myndist við skjólbelti verður
að haga þeim þannig að kaldi loft-
massinn, sem er eðlisþyngri, eigi
greiða leið burt. Þetta má fram-
kvæma með því að hafa op á skjól-
beltunum eða að greinastýfa neðri
hluta beltanna þannig að loftið geti
flætt burt. Skjólbelti má einnig nota
til að hindra aðstreymi á köldu lofti
undan halla og verja þannig akur-
lendi eða annan viðkvæman gróður
(Ólafur Njálsson, 1984).
Lokaorð
Af framangreindu er ljóst að
skjólið skapar ýmsar breytingar
sem áhrif geta haft á lífríkið og
nytjar þess. Margar þessar breyt-
ingar eru jákvæðar en einhverjar
geta verið tvíeggjaðar. Almennt
skapar þó skjólið betri vist fyrir
plöntur og dýr og tryggir öruggari
og meiri afrakstur lands.
Heimildir
Bjöm B. Jónsson, Hallur Björgvins-
son og Gunnar Freysteinsson, 1996.
Skjólbeltarækt. Skógarþjónusta Skóg-
ræktar ríkisins Suðurlandi, Selfoss.
Cabom, J.M., 1965. Shelterbelts and
Windbreaks. Faber and Faber Ltd.,
London.
Jóhannes Sigvaldason, 1995. Áhrif
snjóalaga á efnamagn í jarðvegi, Freyr
1995, 10. tbl. bls. 416-417, 419. Bún-
aðarfélag íslands, Reykjavík.
Olesen, Frode, 1979. Læplantning,
dyrkningssikkerhed, Klimaforbedring,
Landskabspleje. Landhusholdningssel-
skabets Forlag, Köbenhavn.
Ólafur Njálsson, 1984. Skjólbelti.
Gerð þeirra og skjóláhrif, Ársrit Skóg-
ræktarfélags íslands 1984, bls. 3-25.
Skógræktarfélag Islands, Reykjavík.
Óli Valur Hansson, 1983. Um skjól-
beltaræktun, Handbók bænda, bls. 129-
148. Búnaðarfélag Islands, Reykjavík.
Rannsóknastofnun landbúnaðarins,
1996. Jarðræktarrannsóknir 1996 Fjöl-
rit Rala nr. 189, Rannsóknastofnun
landbúnaðarins, Reykjavík.
Sigfús Ólafsson, 1978. Skjólbelti,
Handbók bænda 1978, bls. 100-103.
Búnaðarfélag íslands, Reykjavík.
Souto L.F.M.A.R. og J.F. Meneses,
1998. The multi-effects of living wind-
breaks, Evrópuráðstefna landbúnaðar-
verkfræðinga í Osló 1998, ritgerð nr.
98-E-065.
Fyrirbyggjandi starfíheilsugœslu...
Frh. af bls. 4.
starfi sínu, þó að þau hafi ekki komið eins mikið upp á yfirborðið og t.d. í
Noregi þar sem efnt er til námskeiða til að fjalla um þau.
Á íslandi er heldur ekki til nein starfsemi sem svarar til Landbrukshels-
en í Noregi né Heilsuvemd starfsmanna.
Hér á landi er hagræðing og aukin afköst hins vegar jafn mikið kall tím-
ans og í þessum löndum. Viðhöfumþó látiðundirhöfuðleggjastaðsinna
herkostnaðinum af þessu kalli, sem er stóraukið sálrænt álag á fólk. Full
ástæða er til að þessum málum verði betur sinnt. M.E.
FREYR 7/2000 - 39