Freyr - 15.04.2001, Blaðsíða 9

Mynd 2. Algeng sjón á Nýja-Sjálandi, beitarhólf með mjólkurkúm. (Ljósm. Halla Eygló Sveinsdóttir).
Meðalbúið er því með rúmlega
230 kýr og hefur um 90 ha lands.
Beitarþungi er því mikill eða yfir
2,5 kýr/ha.
Alls eru framleiddir 11 milljarðar
lítra mjólkur á Nýja-Sjálandi og
meðalnyt kúnna er um 3.650 kg á
árskú.(Meðalframleiðsla á ha/ár er
8500 kg mjólkur). Þess ber þó að
geta að mjólkurskeiðið er einungis
9 mánuðir enda er mjólkurfram-
leiðslan árstíðabundin. Erfðafræði-
leg geta kúnna til mjólkurfram-
leiðslu er þó mun meiri en fram-
leiðslukerfið býður upp á. Bændur
og mjólkuriðnaðurinn leggja lítið
upp úr nythæð en því meira upp úr
efnamagni og er meðalfituhlutfall
mjólkur um 4,7% og meðalprótein-
hlutfall 3,5%. Verðlagning mjólkur
fer eingöngu eftir efnainnihaldi, þó
þannig að verðskerðing kemur á
aukið magn, þ.e. efnalitla mjólk.
Þetta er gert vegna þess að 90%
mjólkurafurða er flutt á erlenda
markaði í formi nýmjólkur- og
undanrennudufts, osta og smjörs og
því mikilvægt að þurrefnisinnihald
mjólkurinnar sé sem mest. Það
lækkar vinnslukostnaðinn.
Bændur fá 10-12 íkr. fyrir hvern
lítra mjólkur sem þýðir að veltan á
meðalbúinu er á bilinu 8-10 millj.
íkr. Það verður þó að hafa í huga að
um helmingi ódýrara er að lifa á
Nýja-Sjálandi en hérlendis enda
laun um helmingur af því sem við
þekkjum.
Framleiðsla mjólkur er árstíða-
bundin og yfir vetrartímann (maí-
júlí) er einungis framleidd mjólk
fyrir ferskvörumarkað innanlands.
Bændur fá greitt mun hærra verð
fyrir vetrarmjólk.
Nautakjötsframleiðsla fer að
mestu fram á blönduðum búum,
sauðfjár og holdanauta, og eru um
17 þús. slík í landinu. Þar ráða
landnýtingarsjónarmið og er þetta
hagrænt atriði við skipti- eða
blandaða beit. (Mynd 3).
Fjöldi holdanautgripa á Nýja-
Sjálandi er um 4,6 milljónir og
heildarframleiðsla nautakjöts er
637 þúsund tonn. Þar af eru 80%
flutt á erlenda markaði, einkum til
Bandaríkjanna og Asíu.
Verð á nautakjöti til bænda er um
110-120 íkr./kg og gripum er ekki
slátrað fyrr en við 3ja ára aldur.
Fallþungi er oft um 350-400 kg.
Nánast er óþekkt að naut séu gelt
þar sem það minnkar vaxtarhrað-
ann um of. Bændur sögðu gripina
vera rólega í haganum ef þeir væru
færðir nægilega oft milli beit-
arhólfa, þ.e. áður en þær færu að
helga sér svæði.
í nýsjálenskri nautgriparækt er
að finna aragrúa nautgripakynja. I
mjólkurframleiðslunni eru þó ný-
sjálenskar Friesian kýr ráðandi
ásamt Jersey. Segja má að skipting-
in sé eftirfarandi:
Holstein-Friesian 58%
Jersey 16%
Holstein-Friesian x Jersey 19%
Ayrshire 1 %
Önnur kyn 6%
(Brown Swiss, Guemsey o.fl.)
Mjög fátítt er að bændur haldi
kynjum hreinum en þeim mun al-
gengara að sjá Friesian kúahjarðir
með nokkrum Jersey kúm og svo
blendingum.
Nýsjálenskar Friesian kýr eru
mun minni en frænkur þeirra í Hol-
landi og Ameríku, litlu stærri en ís-
lenskar kýr eða 450-460 kg á fæti.
Jersey kýmar eru um 360 kg og H-
F x Jersey blendingar um 440 kg.
I nautakjötsframleiðslunni er
jafnvel enn fleiri kyn að finna en í
mjólkurframleiðslunni. Algengast
er þó að undaneldiskýmar séu Hol-
stein-Friesian x Hereford en þær
þykja góðar mæður, góð og róleg
beitardýr og mjólka ágætlega. Þeim
er gjarnan haldið undir Simmental,
Angus, Charolais eða Limousin,
allt eftir því hvort bændur vilja
auka vaxtarhraða, kjötgæði eða
minnka hættu á burðarerfiðleikum.
Kynbætur
Árlega eru afkvæmaprófuð 300
naut á grunni upplýsinga um a.m.k.
80 dætra. Ættliðabilið er 5 ár og eru
nautin geymd hjá völdum bændum
þar til afkvæmadómur liggur fyrir.
Naut eru valin til áframhaldandi
notkunar strax að lokinni fyrstu
nytmælingu dætra ef öryggi er talið

pR€VR 4-5/2001 - 9